Shringara-manjari Katha (translation and notes)
by Kumari Kalpalata K. Munshi | 1959 | 99,373 words
An English translation of the Shringara-manjari Katha by Bhojadeva. This detailed study includes four sections. The Introduction outlines the manuscript's unique features and provides a content analysis. The second section contains the Sanskrit text complemented by an index of proper names. The third section offers an English translation excluding ...
Section 2 - dharanagarya varnanam
(6) srngaramanjarikatha [ dharanagarya varnanam ] astyatra nikhilabhuvanaikalalamabhrtadbhutanijavibhavapaha stita tridasanagarivibhrtih pratinisamuttungasaudhacandrasalasancari "paura ramanivadanendu sahasrai rekendubimbaimupahasantiva di- vamullasadvimalasphatikopala vesmarasmisantanaih sphuranmarakatamaniprasada " mayukhajalakaisca nisargavirudvayorapi tamascandrikayoh prativipanimaitrimiva sampadayanti, vipulaviyadvilangha- nasramakhinnavapusam ravi [ F. 3 A ] rathaturangamanam pratisaudhamanilacadulairdhvajepatapallava- vyajanaih svedasalilamiva vyapanayanti, jivitamiva vasundharayah, saramiva samsarasya, sarvva "svamiva visvasya, visvasasthanamiva sakalasampadam, avasabhumiriva vilasasriyam, abharanamiva rbhuvah, asraya [i]va ca trivargasya, sargasaleva nisarga "kamaniyakamini- janasya, pradhanam nidhanamiva ramaniyakasya, nikhilajana locananamamrtarasadhara dhara- bhidhana nagari | (3) wwwwww yasyam ca panduh sphatikavesmanamunmukhasancayo visarabhah subhadrabhiramamarju- namajanayaddisam cakravalam | yasyam ca samvargyate marakatamanikuttimaih, vicchidyate sphatika- prasadabhumibhih, jarjarikriyate kanakasaudhotsangaih, nipiyate pauranarivadanenducandrikabhih, apyayyate ' vatayanodgatagurudhupa " dhumajalaih, upaciyata ivopavanaih, chidyata iva jayakunjara- dasanakiranavisaraih, nidhiyata ivendranilamanibhumigrhakesu pratirajani tamah | [ F. 3. B ] yasyam ca saudhotsangesvarunamanikuttimasankantah sasadharamaricayah saugandhikavana- bhrantim pratinisamutpadayanti mugdhava " nitajanasya | ya collasantibhiramalasphatikaprasada- paramparakantibhirupahasativa tribhuvane'pi puratananya khilanagara samnivesa " sthanani | ya ca samsprhamalokayatah prasadamayamiva bhuvanatalam kevalam saudhamaya iva nutanah sagrgava- tarah, vidheddarghikamayamiva mahimandalam, upavanamayamiva disam cakravalam, pataka- mayamiva gagananganam pratibhasate janasya | yasyam ca sphetikakuttimedhvastamita iva, " marakatamanipranganesu nipita iva, sona- manivesmavedikavitankodaresu krantasandhyajaladhara iva, kalagurudhupadhumasyamalesu " sphatikavatayanesu saharinacchaya iva, valabhikacandramanipranalisu druta ivabhilaksyante pratirajani candramaso rasmayah | (6) yasyam [ F. 4. A ] ca jatapraroha iva rukmaniryuhesu, prarudhakanda iva kartasvaraketu- dandesu, pallavita iva sphuradarunamanivesmasikharasikhasayesu, " kusumita iva nirmitaruna- maniganasu kancanahamsapalisu, phalita iva prollasadastapada ghatita prasadakanakakandapinda- 1 bimbamupa | 2 rdhvaja ' | 3 'sayah | 4 bhudharasrayava ca | | | 5 apyajyate | 7 prakasadaparaparakantibhirupa ° | 8 samspr | 9 spatika ' | 10 duta | 11 nimita | 6 bhranti | www.jainelibrary.org.
(2) (4) sribhoja devaviracita (3) kesu, divapi jyotsnayante sphatikopalabhittibhagesu nipatyocchalantah, sthalanalina- yante sangatyodbhavantah kuruvindamanimedinipu, kairava "yante vimalamuktaphalavitankavedikasu nipatya vyavartamanah, nilotpalayante sakranilamanicandrasalasu sammurcchantah, balatapa- yante vidrumaracitasu kridabhavanabhumisu dipyanta iva kanakasaudha sikharotsangesu sankramyollasantah, nirvantiva garutmataratnavalabhika "su, acchadyanta iva kalagurudhupa- dhumapatalesu, nagari samraksanarthamabhitah samutpaditasuracapasahasra ivanyonya [ F. 4. B ] vyatikarita vicitrabhavanamanimaricisancayaih pratidivasamahimakaragabhastayah | (5) yasyam tungasaudhotsangasangininamangananam mani " valayajhatkarasamvalitam sangitadhvani- tamakarnya ca stimitatam bhajati harine gamanaparyakulo bhavati pratirajani rajanikarah | tasameva nrttavasavisamsthulonnamitabhujalatanam manikankanakiranarajjubhirbandhakhedamananubhuta- manubhavyata iva lanchanamkurangah | (6) 5 ya cana varatahuyamanamakhasatanalo cchaladdha haladhuma patalasyamalitagaganatalataya samullasanmahadhira ( mahidhara 2 ) jvalajatilita diktata '... " [sa] devabaddhapravrdadambara | kvacidanavaratadharmavyaparasancaracchrotriyaparamparaparigatataya pathyamanakhilanigamadhvaniva- ....... " yadhvakhyayamanakhilapuranetihasa srutismrtitaya ca brahmalokayate, kvaci- dyauvanamadamatta " [ 1. 5. A] kaminicaranalaktakapatalitasphatikakuttimataya sthale'pi jalakamalasankamutpadayanti, pratigrhamanavaratapravrtta samgi [ta] [ga]bhiraninadataya atibahalanilakusumavatikavitapisyamalitabhavanopasalyataya ca sikhandininam tandava- pandityagu '... "dayanti, pranayakalahakupitasu kaminisu prasadanopayacaturaduti- vyaparabahulatamupadisanti, priyatamabhisaranavyagram ...." [ha] rinidrsamabharanasampadanaya sakhijanamutsukayanti madanalokayate | kvacit patalayate bhogibhirbhujangaih | kvacidamara- lokayate " bhanugamibhirmarudbhih | <5> (6) yatra ca prabhanjana iva vidhrtaksamah, jaladhiriva vidhutatapah, paulastya iva vibhisana- 'tyaktavasatih, darsanisasamaya iva vidhuravirahitah, vasanta iva rucirakancanaracitasobhah, grisma iva praptasucisangamah pravrtsamaya [ F. 5. B] ivadrstograkarah, saratsamaya iva nirmalambararucih, tuhinarturiva sada samahimopacitah, sisira iva sarvada taparahitah, makando'pyasokah, " saralo'pyaristah, sugrivo'pi sumitranandanah, virocano'dhyamrtamayah, paramesvaro'pyanugrah, bhutanayo'pyavakrah, muktamayo'pyakhilaratnalankrtah, sakalavyavahara- pesalah pauralokah | 1 kariti | 2 licchana | 3 vinastanyatra dvitranyaksarani | 4 vinastanyatra pancasadaksarani 5 vinastanyatra pancasadaksarani | 6 vinastanyatra catuhpancaksarani | 7 vinaste atra dve aksare | 8 sarveda |
srngaramanjarikatha ya ca tuhinasaileneva praleyadhavalena, dasakandharenaiva skhalitarksarajena, vindhya- caleneva niruddhatapanamargena sarvato vicitramanikantisantanasamvalitanijatatabhogena, puriraksarthamiva satatamadhijyena, akhandalakarmukeneva parimandalatamupagatena, vitatadhana- kapatopasobhitabhiranekajanasahasrasankalabhih purivilokana kutuhaladupagatabhirdigbhiriva- "bhicatasrbhih pratolibhih sanathikrtena tribhuvane'pyasadrsakarena prakarena ra valayita | (1) ya ca kvaciduttunga [F. 6. A ] [ kapi ] sirsakaprantolasadvahalapusparagakiranavisaraih sampaditadinacchayataya sadaivaviyuktacakravakamithunaya sadaivotphullakamalakhandaya, kvacit prakaramarakatamaniprabhajalaba halandhakarajanitarajanibhramataya sadaiva vikasitani- lotpalavanaya, kacidarunamanivinimmita "salattalakamayukhacchuritasalilataya matpura- vilasini kucakalasakunkumarunitayeva, kvacit sankrantasphatikasalavalayapratibimba taya nagarivilokanakutuhalakulitaniryacchesayeva parikhaya pariksipta | (4) yasyam ca vikacakamalakumuda kalharendivara paragapunjapi " kharitapayamsi sajjanamanam- sivatisvacchani, durjanamanamsiva duravagahani, uddandapundarikakhandoddinamadhukaramadhura- jhankaraharini, kridamajatpu ¨rajana vilasini kucakalasagalitamalayajara samoda surabhini, saugandhikagandhalubdhamadhukara sreni [ F. 6. B ] syamalitopantabhagani, sphatikamani- silasu snanagata pauranarijanapratibimbataya jalakridarthamunmajjantibhih patalakanyakabhi- riva " dhisthitani pratirajani madanalasacakravakakaminibhih priyatamabhrantya sasprhama - lokyamananijaprativimbakani, mukulitakumuda " kosakotarantanilina madhukarataya divasa- karabhayat pratanutam gatenandhakareneva samsritani, bhuruhakamalinidalacchayanilinabhirmma "- ralamalikabhirddinakarakaropamarddabhitabhirvikacakumudakantibhiscandrikabhiriva nisevyama- gopasalyakani, agadhatikhacchasalila "ntardrsyamanasapharagrasagrbhutaya muhurmuhurddattaviphala- phalaistadaprasya vancamanairmugdhabaka kulairupasevyamanani, savisanyapyamrta " svaduni, pravrddha- nyapi samakaracihnani, sakamalanyapyakamalani dvidhapi satapatradhisthitani dvidhapi savanani, dvidhapi kuvalayama [ F. 7. A ] noharini, dvidhapi vitatani kvacidvika- sito 'ddandapundarikakhandataya hasantiva kvacidamandamarutandolito " ddandaraktotpalataya nrtyantiva, kvacidvicivalayantargatavikacendivarataya sabhruksepat kataksaksisuna viksipantiva, kvacidanalpalahari samgha " drjarjaritasalilonmrstasikara sarataya dhulimutsr- jantiva kvacidubhayato vivartamananividamarutabhighattitatarangodbhatadhvanitena ratantiva -itthamunmattacestitamivanukurvanti saramsi | 1 vinaste atra dve bhaksare | (6) 2 bakamalini | 3 'todanda | 4 kataksaksiksu |
(4), , sribhoja devaviracita (3) " <6> (6) (2) yasyam ca kridapuskariniviravilasodyanaprabhrtyanekaramaniyasamnivesayam nanda- "navanamadhyavartivimalamaninirmitasu paryantabhittisu pratiphalitamurtitaya divasakara tapa- bhiyevatisukumaran saranagata " nantahpravesyaraksadivopavanapadapan, anekadharasahasra- sampatajanmana paritah samutsarpata saityenavarabhangabhayad duradeva pravi [ F. 7. B] [sa] to janasyabhyutthanamiva pratidisam kurvvanam, uparitanavitankavedikakhabhitah samulla- santibhirmarakatamanikantibhirdurata eva nikhilabhuva " nasantapakarinam tapanatejasam vini- varanaya viyati varidavrndaniva nirmapayamda sitamaninirmitayorubhaya bhagayordvarasya " pratibimbito (1) vipinai pallavavyajat pravisato janasya santapajvalanamacchidya bahiriva sthapayat sacya [ pa ]rabhiracirtamaniyantraputrika "bhih puratanasya vedhasabhuvane'pi srstiprapancamivopahat, asthanabhavanamiva varunasya, sanketaniketanamiva sisirasamayasya ", mangalagrhamiva himacalasthalidevatanam, astamayasthanamiva grismosmanah, vilasamandira- miva makaraketoh, kridagaramiva srngara sagarasya pravrttisthanamiva pravrsah, utpatti- pattanaimiva vyutpatteh sarvvasvamiva ramaniyakasya, vilasama [ F. 8. A] nidarpano vidagdhatayah, vaheyaka (1) mandiram vilasanam, atisisirataya karpuraksodairiva nimmitam, himanibhiriva viracitam, himamsusa " kalairiva nispaditam gandhambubhirjanitatisurabhi- taya ca bakulakusumamodairivotpaditam, kakkolaphalaksodairiva nimmitam, lavangakusu- mairiva janitasamnivesam elaphalarasairiva vihitadharam, sarvatah prasutavaridharasahasrataya vidhaturvarimayimiva srstim pradarsayat agamyam dinakarakarinam, adattapravesam santa- pasya, anabhibhavaniyam virahijanakalpakasya duhpreksyam virahinivirahadavada "hanasya, saityasyapi sisiropacarasthanam, sukhanamapi sukhayatanam, ramaniyakasyapi ramaniya- kam, sarvatah samudgatanam parasparapra " hativisphatana visrtasam dharasahasranam paritah samullasitasikarasarataya karpuraksodamiva diksu viksipat [F. 8. B] candramani- ghatitajalayantraputrikanisyandahetojyotsnamiva vikirata mihikanivahamiva samudramaddhabala- manimayukhasamcalitasali " lataya malayarajasamayiriva dharah samudvirad, visphutitakamala- bharabhagnoparitanakamalini mrnalabhangebhyo vinirgatani bisatantu sutraniva dharasatani bibhranam, stambhastambhasirsakapattasalabhanjikanam paraspara susamhatataya su [ sam ] sthanataya nividasandhibandhataya ca nanaratnanimmitamapyekaratnopalaghatitamiva " bhuvo nirgatamiva krtrimamapi cakrtrimamivopalaksyamanam, nidhanam vrtteh udgamasthalam saliladha [ ra ]"- latanam, avasabhavanam bhuvanasriyah, premadavanam pramodasya, vikacakascanakamalakosakotara- (3) , 9 " 1° kumarantahsarana | 2 deve | 3 padada | 4 nimmitatayo | 5 vipana | 6 racito mani | 7 patana ' | 8 tayah | 9 agamya | 10 varanam 11 syaitasyapi | 12 vikirin | 13 bhamjikanya | trimam | 16 ruhumasthala | 17 prasad | 14 taniva | 15 0
6 (4). srngaramanjarikatha vinirgatabhistadamsusamvalita murtita ...."kara gauri bhirambhaso dharabhih kunkumarasavisaramivo- tsrjad, arunamanipattprantapravrttamanavaratamasrnadharasantanataya mu � .... [ F.8. A ] paritah pralambaniva prakatayad, utpatyam nipatantinam saliladharanam sphutitasthula- navaratanipatanjalakanataya aparamitra mu ... " takaramutpadayat, marakatamaniprabhasyama- litagaganataya yatraputrakaprahatamura jonmuktamandramadhuradhvanataya anavaratani [ patat sa ]- liladharandhakaritadigantarataya ca janitajaladaibhraman abaddha mandalan upavanasikhandi- nastandavayad, asitamanikantijalakairullasa [dbhi ] "rvyatikaritarvapusah sakalagurudhupadhuma iva saliladharah samutsujad, yatraputrikakaratalodgatabhirambhaso dharabhistribhuvanavijayo- dyatasya smaranarapateyavallisahasraniva nirmapayad, rakasasankamandalamakhilajanana- yananilotpalanam, varunastrasadanam manmathasya nivrttiksetramindriyagramasya khanih sukhanam, aspadamanandasya, mandiram sundaratayah kvacid vikacakrtrimambhojini - madhyamadhyasi "" [ F. 9. B ] nabhirdhavalamanimayibhimugdhamaralika [bhih ] bisakanda - bhramadiva vidasyamanadharajalam kvacid vikacakumudakananacchalena hasadiva, kvacit kridasaurikollasitabhujalatabhirmaniyantraputrikabhirnrtyadiva, kvacid vikacasaugandhika- karnikabhyarnavartibhirasitamaninirmitairgunjadbhiryatramadhukara mithunairgayadiva, kvacid divapi candratapama sarpataralitamanobhirvivrtacancaputai pavanacakora kairacamyamanasphatika sta mbhakantisantanam, kvacit patramakarikanetraprantebhyah kvacidadhomukhamayurimukhebhyah, kvacinmanimayayatraputrikapayodharadvandvebhyah, [ kvaci ] "nmanjanotti ' 'svarna putrika niscotya- manakavariva [ laka ]lapaprantebhyah kvacinmanimayavilasininakhamukhebhyah (8) (5) 20 (6) kvacit praruditava " ", kacit yatravrksakam pratyabaddhaphalasya kapikutumbakasya vadana vivarebhyah, ksititalad bhittibhagebhyo bhittinalinivamala [ F. 10. A ] uparitanakama- linibhyo maniputrikabhyah stambhebhyah stambhasirsakebhyasca dvitrivisinisutratantusamvalanamam- salah sarvato vini . .ravibhranam, adabhairvividhamanikantijalakairindracapasahasra- [maraka ] tamanistambhodgataih kiranamanjarijalakairabaddhajaladharadambaramantarantarollasitairvisaribhih sonamanimayukha- damabhih sampadi [ taci ] "raprabhavilasitamanavarata nipataddharasahasrollasitadhvanitaya'ndha- karitadikkatataya ca varsasamayamiva vidambayat kvacidanganavapi [ ka ]" puskarini- namantarunmaabhimanjantibhirvalasapharikabhirvipralabhyamanakrtrimavakakutumbakam kvacid nirmanarthamaparamitra parito vicitravamsivanamutpadayat ", 5 , 1 'tabhimudamsu | 2 vinastanyatra trinyaksarani | 3 vinastanyatra dvitranyaksarani | 4 nyaritah | | 6 vinastanyatra trinyaksarani | 7 ''| 8 mahalan | 9 vavapusah | 10 mamutsr | 11 madanam | 12 nivrtti | 13 'mbhojani ' | 14 'sarako | 15 " vardhibhi | 16 tapatrama 17 upama | 18 'notirna ' | 19 vinastanyatra catuhpancaksarani | 20 vinastanyatra catuhpancaksarani | 21 vinastanyatra catuh pancaksarani | 22 vinaste atra dve aksare |
, sribhojadevaviracita nimajjanonmanjanaih drsyadrsyabala "yantrakamatham, kvacid didrksarasakutuhalakulitabhirapi matsyanganabhiraniksipantibhiscaranakamalamipatrasadivavalokyamanonma [F. 10. B] jad yatramakaram kvacidantah sthitanam bhittikamalinikujhalanam vikasartha balatapa- cchedaniva sonamanikiranajalakanyudvahat, parasparapratiphalitamurtitaya sambhuyeva bharasamudvahadbhiranyonya kalpitavastambhairmanistambhairadhyasitamadhyabhagam, atimanoramataya kautukaksiptahrdayairiva nimesadrstibhih parito bharaputrakairapyavalokyamanam vicitram tauryatrikamaracayadbhiryatracarairatividamapi (1) cittabhramamutpadayad, vicitrayatradarsano- ddhantacetaso bhittighatita vikasitasita sarojavyajadupahasadivativicaksananapi preksakan, sandramrgamadapankoparutkalah (1) karpurakso [da]sikatavatiranacchamalayajadravasurabhitambhah- sonamanimanjarivisambalitamarakatamayukhakamalini "vanah paritah parisarakridanadivibhranam yatradharagrhakamunmadayati manamsi pauralokasya | yasyam ca satatatinilataya bahalacchayata "[ F. 11. A ]ya caganita divakara- karaistamobhirivadhisthitani, anavarata mudbhidyamanabhinavapallavataya sadaiva paurapurandhrijana - valokanavyaktibhrtanuragairiva tarubhiralankrtani madhuramadhukarajhankarakolahalacchalena makaradhvajavijayarajyaghosanamiva kurvanani, kusumavacayartha "mitastatah sancarantibhih satatasannihitavanadevataniva pauraramanibhirupavanani | - ityabhidhaya 're yatra putraka ! yadyapyasmatparisadah sammatam tathapi nijaguna- viskaranamavagitamiva pratibhasate | tad rajavarnanam bhavaneva bhanatu ' - ityabhihitastairvisma- yastimitalocanairasanna " vartibhih pranayi bhiralokyamanah sa bhanitumarebhe |