Essay name: Shringara-manjari Katha (translation and notes)
Author: Kumari Kalpalata K. Munshi
An English translation of the Shringara-manjari Katha by Bhojadeva. This detailed study includes four sections including an introduction the Sanskrit text, an English translation, notes, index of rare words and an index of maxims.
Page 120 of: Shringara-manjari Katha (translation and notes)
120 (of 314)
External source: Shodhganga (Repository of Indian theses)
Download the PDF file of the original publication
,
शà¥à¤°à¥€à¤à¥‹à¤œà¤¦à¥‡à¤µà¤µà¤¿à¤°à¤šà¤¿à¤¤à¤�
निमजà¥à¤œà¤¨à¥‹à¤¨à¥à¤®à¤žà¥à¤œà¤¨à¥ˆà¤� दृशà¥à¤¯à¤¾à¤¦à¥ƒà¤¶à¥à¤¯à¤¬à¤¾à¤² [Å›°ùÄ«²ú³ó´ÇÂá²¹»å±ð±¹²¹±¹¾±°ù²¹³¦¾±³ÙÄå
nimajjanonmañjanaiá¸� dṛśyÄdṛśyabÄla ] "यनà¥à¤¤à¥à¤°à¤•मठमà¥�, कà¥à¤µà¤šà¤¿à¤¦à¥� दिदृकà¥à¤·à¤¾à¤°à¤¸à¤•à¥à¤¤à¥‚हलाकà¥à¤²à¤¿à¤¤à¤¾à¤à¤¿à¤°à¤ªà¤¿
मतà¥à¤¸à¥à¤¯à¤¾à¤™à¥à¤—नाà¤à¤¿à¤°à¤¨à¤¿à¤•à¥à¤·à¤¿à¤ªà¤¨à¥à¤¤à¥€à¤à¤¿à¤¶à¥à¤šà¤°à¤£à¤•मलमीपतà¥à¤°à¤¾à¤¸à¤¾à¤¦à¤¿à¤µà¤¾à¤µà¤²à¥‹à¤•à¥à¤¯à¤®à¤¾à¤¨à¥‹à¤¨à¥à¤® [ [yantrakamaá¹ham, kvacid didá¹›ká¹£ÄrasakutÅ«halÄkulitÄbhirapi
matsyÄá¹…ganÄbhiraniká¹£ipantÄ«bhiÅ›caraṇakamalamÄ«patrÄsÄdivÄvalokyamÄnonma [] F. 10. B]
जदà¥� यतà¥à¤°à¤®à¤•रमà¥� कà¥à¤µà¤šà¤¿à¤¦à¤¨à¥à¤¤à¤ƒ सà¥à¤¥à¤¿à¤¤à¤¾à¤¨à¤¾à¤� à¤à¤¿à¤¤à¥à¤¤à¤¿à¤•मलिनीकà¥à¤à¤²à¤¾à¤¨à¤¾à¤‚ विकासारà¥à¤� बालातप-
चà¥à¤›à¥‡à¤¦à¤¾à¤¨à¤¿à¤� शोणमणिकिरणजालकानà¥à¤¯à¥à¤¦à¥à¤µà¤¹à¤¤à¥�, परसà¥à¤ªà¤°à¤ªà¥à¤°à¤¤à¤¿à¤«à¤²à¤¿à¤¤à¤®à¥‚रà¥à¤¤à¤¿à¤¤à¤¯à¤¾ समà¥à¤à¥‚येव
à¤à¤¾à¤°à¤¸à¤®à¥à¤¦à¥à¤µà¤¹à¤¦à¥à¤à¤¿à¤°à¤¨à¥à¤¯à¥‹à¤¨à¥à¤¯ कलà¥à¤ªà¤¿à¤¤à¤¾à¤µà¤·à¥à¤Ÿà¤®à¥à¤à¥ˆà¤°à¥à¤®à¤£à¤¿à¤¸à¥à¤¤à¤®à¥à¤à¥ˆà¤°à¤§à¥à¤¯à¤¾à¤¸à¤¿à¤¤à¤®à¤§à¥à¤¯à¤à¤¾à¤—मà¥, अतिमनोरमतयà¤�
कौतà¥à¤•ाकà¥à¤·à¤¿à¤ªà¥à¤¤à¤¹à¥ƒà¤¦à¤¯à¥ˆà¤°à¤¿à¤µà¤¾ निमेषदृषà¥à¤Ÿà¤¿à¤à¤¿à¤ƒ परितà¥� à¤à¤¾à¤°à¤ªà¥à¤¤à¥à¤°à¤•ैरपà¥à¤¯à¤µà¤²à¥‹à¤•à¥à¤¯à¤®à¤¾à¤¨à¤®à¥� विचितà¥à¤°à¤‚
तौरà¥à¤¯à¤¤à¥à¤°à¤¿à¤•मारचयदà¥à¤à¤¿à¤°à¥à¤¯à¤¤à¥à¤°à¤šà¤¾à¤°à¥ˆà¤°à¤¤à¤¿à¤µà¤¿à¤¦à¤¾à¤®à¤ªà¤� (à¥�) चितà¥à¤¤à¤à¥à¤°à¤®à¤®à¥à¤¤à¥à¤ªà¤¾à¤¦à¤¯à¤¦à¥�, विचितà¥à¤°à¤¯à¤¤à¥à¤°à¤¦à¤°à¥à¤¶à¤¨à¥�-
दà¥à¤§à¤¾à¤¨à¥à¤¤à¤šà¥‡à¤¤à¤¸à¥‹ à¤à¤¿à¤¤à¥à¤¤à¤¿à¤˜à¤Ÿà¤¿à¤¤ विकसितसिà¤� सरोजवà¥à¤¯à¤¾à¤œà¤¾à¤¦à¥à¤ªà¤¹à¤¸à¤¦à¤¿à¤µà¤¾à¤¤à¤¿à¤µà¤¿à¤šà¤•à¥à¤·à¤£à¤¾à¤¨à¤ªà¤¿ पà¥à¤°à¥‡à¤•à¥à¤·à¤•ानà¥�,
सानà¥à¤¦à¥à¤°à¤®à¥ƒà¤—मदपङà¥à¤•ोपरà¥à¤¤à¥à¤•लाः (à¥�) करà¥à¤ªà¥‚रकà¥à¤·à¥‹ [द]सिकतावतीरनचà¥à¤›à¤®à¤²à¤¯à¤œà¤¦à¥à¤°à¤µà¤¸à¥à¤°à¤à¤¿à¤¤à¤¾à¤®à¥à¤à¤ƒ-
शोणमणिमञà¥à¤œà¤°à¥€à¤µà¤¿à¤¸à¤‚बलितमरकतमयूखकमलिनी [jad yatramakaram kvacidantaá¸� sthitÄnÄá¹� bhittikamalinÄ«kujhalÄnÄá¹� vikÄsÄrtha bÄlÄtapa-
cchedÄniva Å›oṇamaṇikiraṇajÄlakÄnyudvahat, parasparapratiphalitamÅ«rtitayÄ sambhÅ«yeva
bhÄrasamudvahadbhiranyonya kalpitÄvaá¹£á¹ambhairmaṇistambhairadhyÄsitamadhyabhÄgam, atimanoramatayÄ
kautukÄká¹£iptahá¹›dayairivÄ nimeá¹£adṛṣá¹ibhiá¸� parito bhÄraputrakairapyavalokyamÄnam vicitraá¹�
tauryatrikamÄracayadbhiryatracÄrairatividÄmapi (1) cittabhramamutpÄdayad, vicitrayatradarÅ›ano-
ddhÄntacetaso bhittighaá¹ita vikasitasita sarojavyÄjÄdupahasadivÄtivicaká¹£aṇÄnapi preká¹£akÄn,
sÄndramá¹›gamadapaá¹…koparutkalÄá¸� (1) karpÅ«raká¹£o [da]sikatÄvatÄ«ranacchamalayajadravasurabhitÄmbhaá¸�-
Å›´Çṇa³¾²¹á¹‡i³¾²¹Ã±Âá²¹°ùÄ«±¹¾±²õ²¹á¹ƒb²¹±ô¾±³Ù²¹³¾²¹°ù²¹°ì²¹³Ù²¹³¾²¹²âÅ«°ì³ó²¹°ì²¹³¾²¹±ô¾±²ÔÄ« ] "वनाः परितà¤� परिसरकà¥à¤°à¥€à¤¡à¤¾à¤¨à¤¦à¥€à¤µà¤¿à¤à¥à¤°à¤¾à¤£à¤‚
यतà¥à¤°à¤§à¤¾à¤°à¤¾à¤—ृहकमà¥à¤¨à¥à¤®à¤¦à¤¯à¤¤à¤� मनांसि पौरलोकसà¥à¤� à¥�
यसà¥à¤¯à¤¾à¤‚ à¤� सततातिनीलतया बहलचà¥à¤›à¤¾à¤¯à¤� [vanÄá¸� paritaá¸� parisarakrÄ«á¸ÄnadÄ«vibhrÄṇaá¹�
yatradhÄrÄgá¹›hakamunmadayati manÄṃsi pauralokasya |
yasyÄá¹� ca satatÄtinÄ«latayÄ bahalacchÄyata ] "[ F. 11. A ]या चागणित दिवाकर-
करैसà¥à¤¤à¤®à¥‹à¤à¤¿à¤°à¤¿à¤µà¤¾à¤§à¤¿à¤·à¥à¤ ितानि, अनवरà¤� मà¥à¤¦à¥à¤à¤¿à¤¦à¥à¤¯à¤®à¤¾à¤¨à¤¾à¤à¤¿à¤¨à¤µà¤ªà¤²à¥à¤²à¤µà¤¤à¤¯à¤� सदैव पौरपà¥à¤°à¤¨à¥à¤§à¥à¤°à¤¿à¤œà¤¨à¤� -
वलोकनवà¥à¤¯à¤•à¥à¤¤à¤¿à¤à¥ƒà¤¤à¤¾à¤¨à¥à¤°à¤¾à¤—ैरिà¤� तरà¥à¤à¤¿à¤°à¤²à¤™à¥à¤•ृतानà¤� मधà¥à¤°à¤®à¤§à¥à¤•रà¤à¤™à¥à¤•ारकोलाहलचà¥à¤›à¤²à¥‡à¤�
मकरधà¥à¤µà¤œà¤µà¤¿à¤œà¤¯à¤°à¤¾à¤œà¥à¤¯à¤˜à¥‹à¤·à¤£à¤®à¤¿à¤� कà¥à¤°à¥à¤µà¤¾à¤£à¤¾à¤¨à¤¿, कà¥à¤¸à¥à¤®à¤¾à¤µà¤šà¤¯à¤¾à¤°à¥à¤� [yÄ cÄgaṇita divÄkara-
karaistamobhirivÄdhiá¹£á¹hitÄni, anavarata mudbhidyamÄnÄbhinavapallavatayÄ sadaiva paurapurandhrijanÄ -
valokanavyaktibhá¹›tÄnurÄgairiva tarubhiralaá¹…ká¹›tÄni madhuramadhukarajhaá¹…kÄrakolÄhalacchalena
makaradhvajavijayarÄjyaghoá¹£aṇamiva kurvÄṇÄni, kusumÄvacayÄrtha ] "मितसà¥à¤¤à¤¤à¤ƒ सञà¥à¤šà¤°à¤¨à¥à¤¤à¥€à¤à¤¿à¤�
सततसनà¥à¤¨à¤¿à¤¹à¤¿à¤¤à¤µà¤¨à¤¦à¥‡à¤µà¤¤à¤¾à¤¨à¥€à¤� पौररमणीà¤à¤¿à¤°à¥à¤ªà¤µà¤¨à¤¾à¤¨à¤¿ à¥�
- इतà¥à¤¯à¤à¤¿à¤§à¤¾à¤� [mitastataá¸� sañcarantÄ«bhiá¸�
satatasannihitavanadevatÄnÄ«va pauraramaṇībhirupavanÄni |
- ityabhidhÄya ] 'रे यतà¥à¤° पà¥à¤¤à¥à¤°à¤• [re yatra putraka ] ! यदà¥à¤¯à¤ªà¥à¤¯à¤¸à¥à¤®à¤¤à¥à¤ªà¤°à¤¿à¤·à¤¦à¤ƒ समà¥à¤®à¤¤à¤‚ तथापà¤� निजगà¥à¤£à¤�-
विषà¥à¤•रणमवगीतमिव पà¥à¤°à¤¤à¤¿à¤à¤¾à¤¸à¤¤à¥‡ à¥� तदà¥� राजवरà¥à¤£à¤¨à¤� à¤à¤µà¤¾à¤¨à¥‡à¤µ à¤à¤£à¤¤à¥ [yadyapyasmatpariá¹£adaá¸� sammataá¹� tathÄpi nijaguṇÄ�-
viá¹£karaṇamavagÄ«tamiva pratibhÄsate | tad rÄjavarṇanaá¹� bhavÄneva bhaṇatu] ' - इतà¥à¤¯à¤à¤¿à¤¹à¤¿à¤¤à¤¸à¥à¤¤à¥ˆà¤°à¥à¤µà¤¿à¤¸à¥à¤®-
यसà¥à¤¤à¤¿à¤®à¤¿à¤¤à¤²à¥‹à¤šà¤¨à¥ˆà¤°à¤¾à¤¸à¤¨à¥à¤� [ityabhihitastairvisma-
²â²¹²õ³Ù¾±³¾¾±³Ù²¹±ô´Ç³¦²¹²Ô²¹¾±°ùÄå²õ²¹²Ô²Ô²¹ ] " वरà¥à¤¤à¤¿à¤à¤¿à¤ƒ पà¥à¤°à¤£à¤¯à¤¿ à¤à¤¿à¤°à¤¾à¤²à¥‹à¤•à¥à¤¯à¤®à¤¾à¤¨à¤� à¤� à¤à¤£à¤¿à¤¤à¥à¤®à¤¾à¤°à¥‡à¤à¥� à¥�
[ यतà¥à¤°à¤ªà¥à¤¤à¥à¤°à¤•à¤à¤£à¤¿à¤¤à¤� धाराधीà¤� à¤à¥‹à¤œà¤¦à¥‡à¤µà¤µà¤°à¥à¤£à¤¨à¤®à¥� ]
असà¥à¤¤à¤� तसà¥à¤¯à¤¾à¤‚ पà¥à¤°à¤£à¤¤à¤¸à¤•लà¤à¥‚पालमौलिमालारà¥à¤£à¤®à¤£à¤¿à¤®à¤°à¥€à¤šà¤¿à¤¨à¤¿à¤šà¤¯ पारà¥à¤Ÿà¤²à¤¿à¤¤à¤ªà¤¾à¤� [vartibhiá¸� praṇayi bhirÄlokyamÄnaá¸� sa bhaṇitumÄrebhe |
[ yatraputrakabhaṇitaá¹� dhÄrÄdhīśa bhojadevavarṇanam ]
asti tasyÄá¹� praṇatasakalabhÅ«pÄlamaulimÄlÄruṇamaṇimarÄ«cinicaya pÄrá¹alitapÄda] "
पीठो निजà¤à¥à¤œà¥� दà¥à¤¦à¤²à¤¿à¤¤à¤¦à¥à¤°à¥à¤®à¥à¤®à¤¦à¤°à¤¿à¤ªà¥à¤µà¤¿à¤²à¤¾à¤¸à¤¿à¤¨à¥€à¤¨à¤¯à¤� बाषà¥à¤ªà¤¸à¤²à¤¿à¤� से कैरनवरà¤� पà¥à¤°à¤µà¤°à¥à¤§à¥à¤¯à¤®à¤¾à¤¨à¤•ीरà¥à¤¤à¤¿-
लतावितानोऽसिà¤� नितà¥à¤°à¤¿à¤‚शपà¥à¤°à¤¹à¤¾à¤° [ [pÄ«á¹ho nijabhujo ddalitadurmmadaripuvilÄsinÄ«nayana bÄá¹£pasalila se kairanavarata pravardhyamÄnakÄ«rti-
latÄvitÄno'sita nitriṃśaprahÄra [] 1. 11. 3 ] विदलित रिपà¥à¤•à¥à¤®à¥à¤à¤¿à¤•à¥à¤®à¥à¤à¤¸à¥à¤¥à¤²à¥‹à¤šà¥à¤›à¤²à¤¿à¤¤à¥ˆà¤°à¥à¤¦à¤�-
वापि मà¥
( [vidalita ripukumbhikumbhasthalocchalitairdi-
vÄpi mu
(] 6)
à¤à¤¿à¤°à¥à¤®à¥à¤•à¥à¤Ÿà¤•ोटिसङà¥à¤˜à¤Ÿà¥à¤Ÿà¤µà¤¿à¤—लितमाणिकà¥à¤¯à¤¨à¤¿à¤•à¤� [²ú³ó¾±°ù³¾³Ü°ì³Üá¹a°ì´Çá¹i²õ²¹á¹…g³ó²¹á¹á¹²¹±¹¾±²µ²¹±ô¾±³Ù²¹³¾Äåṇi°ì²â²¹²Ô¾±°ì²¹°ù²¹ ] *
इव करवालाà¤�( [iva karavÄlÄá¹�(] ?)गारक à¤� इव वसà¥à¤§à¤¾à¤¨à¤¨à¥à¤¦à¤¨à¤�, बà¥à¤� [gÄraka á¹� iva vasudhÄnandanaá¸�, budha] " इव राà¤�
रिà¤� गà¥à¤°à¤¸à¥à¤¤à¤¤à¥‡à¤œà¤¸à¥à¤µà¤¿à¤®à¤£à¥à¤¡à¤²à¤�, केतà¥à¤°à¤¿à¤µà¤¾à¤¦à¥à¤à¥à¤¤à¥‹à¤¦à¤¯à¤�, नवगà¥à¤°à¤¹à¤�
à¥� मà¥à¤¤à¥à¤¸à¤™à¥à¤—नाà¤à¤¿ à¥� à¥� चौरतिविदतॠà¥� नामयà¤� चितà¥à¤� [iva rÄja
riva grastatejasvimaṇá¸alaá¸�, keturivÄdbhutodayaá¸�, navagrahama
1 mutsaá¹…ganÄbhi | 2 cauratividat | nÄmayi citta] ' à¥�
� सेतस� |
( [|
3 setaso |
(] 1)
(2)
- शà¥à¤°à¤ªà¥à¤°à¤à¤µà¤� राहॠ[Å›uraprabhavaá¸� rÄhu] "
- कृतनितमà¥à¤¬à¤¾à¤‚à¤à¥‹à¤—à¤� [°ìá¹›t²¹²Ô¾±³Ù²¹³¾²úÄåṃb³ó´Ç²µÄå] "
à¥� जमाव [4 jamÄva ] ' à¥� à¥� पà¥à¤°à¤£à¤®à¤¿à¤à¤¿ [| 5 praṇamibhi] ° à¥�
à¥� पातलित à¥� à¥� निजà¤à¥à¤µà¤¨à¥‹à¤¦à¥à¤� [|
6 pÄtalita | 7 nijabhuvanodda] ' à¥� à¥� दà¥à¤µà¤¾à¤¦à¤¶ ( १२ ) अङà¥à¤•ाङà¥à¤•ितसà¥à¤� पतà¥à¤°à¤¸à¥à¤� तà¥à¤°à¥à¤Ÿà¤¿à¤¤à¤¤à¥à¤µà¤¾à¤¦à¤¿à¤®à¤¾à¤¨à¥à¤¯à¥‡à¤µ वाकà¥à¤¯à¤¾à¤¨à¤¿
पठà¥à¤¯à¤¨à¥à¤¤à¥‡ à¥� यतà¥à¤° à¤à¤¤à¤¾à¤¦à¥ƒà¤¶à¤� [| 8 dvÄdaÅ›a ( 12 ) aá¹…kÄá¹…kitasya patrasya truá¹itatvÄdimÄnyeva vÄkyÄni
paá¹hyante | yatra etÄdṛśaá¸� ] '' फà¥à¤²à¥à¤²à¤¿à¤•ाकारोऽसà¥à¤¤à¤� ततà¥à¤°à¤¾à¤¯à¥‡à¤‚ समगà¥à¤°à¤¾à¤½à¤ªà¤� पंकà¥à¤¤à¤¿à¤°à¥à¤µà¤¿à¤¨à¤·à¥à¤Ÿà¥‡à¤¤à¤� सरà¥à¤µà¤¤à¥à¤� जà¥à¤žà¥‡à¤¯à¤®à¥� à¥� à¥� मकà¥à¤Ÿ [phullikÄkÄro'sti tatrÄyeá¹� samagrÄ'pi paṃktirvinaá¹£á¹eti sarvatra jñeyam | 9 makuá¹a] ° à¥�
१० कलà¤�-वालंगारक à¥� ११ रà¥à¤§à¤ƒ à¥� १२ à¤à¥‹à¤—ा à¥�
[|
10 kalÄ-vÄlaṃgÄraka | 11 rudhaá¸� | 12 bhogÄ |
]
