365bet

Essay name: Minerals and Metals in Sanskrit literature

Author: Sulekha Biswas
Affiliation: Chhatrapati Sahuji Maharaj University / Department of Sanskrit

This essay studies the presence of Minerals and Metals in Sanskrit literature over three millennia, from the Rigveda to Rasaratna-Samuccaya. It establishes that ancient Indians were knowledgeable about various minerals and metallurgy prior to the Harappan era, with literary references starting in the Rgveda.

Chapter 9 - The Rasaratna-samuccaya—a pinnacle in the Indian iatro-chemistry

Page:

30 (of 31)


External source: Shodhganga (Repository of Indian theses)


Download the PDF file of the original publication


Warning! Page nr. 30 has not been proofread.

RASARATNASAMUCHCHAYA
IX-30
प्रथाय�
मुण्� [ٳⲹ�
ṇḍ
]
' तोचा � कान्� � विप्रकारमय� स्मृतम� �
अथ मुण्डम�
मृदु कुण्� कड� � विविधं मुण्डमुच्यते � [tocā ca kānta ca viprakāramaya� smṛtam |
atha ṇḍm
mṛdu kuṇṭha kaḍ� ca vividha� ṇḍmucyate ||
]
70.
द्रुतद्रावमविस्फोट� चिकण� मृदु तच्छुभम् �
हत� यत्प्रसरेद्दुःखात् तत्कुण्ठ� मध्यमं स्मृतम� �
यदतं भज्यते भन� कृपण स्यात्तकारकम� � [drutadrāvamavisphoṭa� cikaṇa� mṛdu tacchubham |
hata� yatprasaredduḥkhāt tatkuṇṭha� madhyama� smṛtam ||
yadata� bhajyate bhane kṛpaṇa syāttakārakam ||
]
71-72.
अथ तौचणम्-
षड्विध� तोच्णमुच्यते � [atha taucaṇam-
ṣaḍvidha� tocṇamucyate ||
]
75.
परुष� पोगरोन्मुक्त� भन� पारदवच्छवि �
नमने भङ्करं यत� तत� खरतोहमुदाहृतम् � [paruṣa� pogaronmukta� bhane pāradavacchavi |
namane bhaṅkara� yat tat kharatohamudāhṛtam ||
]
76.
वेगभङ्गरधा� [𲵲ṅg] ' यत� सारलोह� तदौरितम् [yat sāraloha� tadauritam ] 78.
अथ कान्तम�-
भ्रामक चुम्बक� चै� कर्षकं द्रावक� तथ� �
एव� चतुविध� कान्� रोमकान्त � पञ्चमम� �
एकदित्रिचतुःपञ्चसर्व्वतोमुखमेव तत� �
पीतं कर� तथ� रक्त� विवर्ण स्यात् पृथक� पृथक� � [atha kāntam-
bhrāmaka cumbaka� caiva karṣaka� drāvaka� tathā |
eva� catuvidha� kānta romakānta ca pañcamam ||
ekaditricatuḥpañcasarvvatomukhameva tat |
pīta� karaṇa tathā rakta� vivarṇa syāt pṛthak pṛthak ||
]
84-85.
भ्रामयेोजातं तु तत� कान्� भ्रामक मतम् �
चुम्बबेच॒म्यकं कान्� कर्षयेत् कर्षकं तथ� �
साचादयद्रावयेोहं तत� कान्� द्रावक� भवेत� �
तदरोमकान्त स्फुटितादयतो रोमोहम� भवेत� � [bhrāmayeोjāta� tu tat kānta bhrāmaka matam ||
cumbabeca॒myaka� kānta karṣayet karṣaka� tathā |
sācādayadrāvayeोha� tat kānta drāvaka� bhavet ||
tadaromakānta sphuṭitādayato romohamo bhavet |
]
88-89.
मदोन्मत्तगजः सूतः कान्तममुच्यत� �
क्षेत्रं खात्वा ग्रहीतव्य [madonmattagaja� sūta� kāntamamucyate ||
kṣetra� khātvā grahītavya
]
' तत्प्रयत्न ेन धीमत� �
मारुतातपविक्षिप्� वर्जयेनात्� संशय� � [tatprayatna ेna dhīmatā |
mārutātapavikṣipta varjayenātra saṃśaya� ||
]
92-93.
पात्रे यस्य प्रसरत� जल� तैलविन्दुर्न लिप्�
गन्ध [pātre yasya prasarati jale tailavindurna lipta
gandha
]
' हिङ्� त्यजति � तथ� तिता� निम्बकल्कः �
पाके दुग्� भवति शिखराकारकं नैति भूमि�
कान्� लोहं तदिदमुदितं लक्षयोक्तं � चान्यत� � [hiṅga tyajati ca tathā titā� nimbakalka� |
pāke dugdha bhavati śikharākāraka� naiti bhūmi�
kānta loha� tadidamudita� lakṣayokta� na cānyat ||
]
94.
Extracts from Rasaratnasamuccaya:
On Different Kinds of Iron (ayas)
-munda, tiksna and kanta
-

Let's grow together!

I humbly request your help to keep doing what I do best: provide the world with unbiased sources, definitions and images. Your donation direclty influences the quality and quantity of knowledge, wisdom and spiritual insight the world is exposed to.

Let's make the world a better place together!

Like what you read? Help to become even better: