Essay name: Purana Bulletin
Author:
Affiliation: University of Kerala / Faculty of Oriental Studies
The "Purana Bulletin" is an academic journal published in India. The journal focuses on the study of Puranas, which are a genre of ancient Indian literature encompassing mythological stories, traditions, and philosophical teachings. They represent Hindu scriptures in Sanskrit and cover a wide range of subjects.
Purana, Volume 6, Part 1 (1964)
133 (of 135)
External source: Shodhganga (Repository of Indian theses)
Download the PDF file of the original publication
258
पुराणम� - [purāṇam - ] ʱĀ
प्रियव्रतोत्तानपाद�
[ [ⲹٴdzٳԲ岹
[] Vol. VI., No. 1
Jan., 1964]
मनुस्तस्यामजीजनत् �
धर्मस्� चतुर� कन्य� सूनृता ना� भावि (मि) नी � � �
उत्तानपा� ( � दात्) तनया ( � यान्) प्रा� मन्थरगामिनी �
अपश्यन्ती (अपस्यतिः) वपुस्मन्तः (अपस्यन्त�) कीर्तिमान्
ध्रु� एव � � १० �
प्रजापति� �
उत्तानपादो ऽजनयत्
सूनृताया�
ध्रुवो वस� (वर्ष) सहस्राणि त्रीणि कृत्वा तप� पुरा � ११�
दिव्यमायतन� ( � मा� तत�) स्थानमनन्त� ब्रह्मणो वरम् �
तमेव पुरत� कृत्वा ध्रुवं सप्तर्षय� स्थिता� � १२�
धन्य� सा या मनोः कन्य� ध्रुवा (त्) शिष्� मजीजनत् �
अग्निकल्पा ( � न्या) हूस्वच्छाय� (तु सुच्छाया) [manustasyāmajījanat |
dharmasya caturā kanyā sūnṛtā nāma bhāvi (mi) nī || 9 ||
uttānapāda ( 0 dāt) tanayā ( 0 yān) prāpa mantharagāminī |
apaśyantī (apasyati�) vapusmanta� (apasyanta�) kīrtimān
dhruva eva ca || 10 ||
prajāpati� |
uttānapādo 'janayat
ūṛt�
dhruvo vasu (varṣa) sahasrāṇi trīṇi ṛtvā tapa� purā || 11||
divyamāyatana� ( 0 māpa tata�) sthānamananta� brahmaṇo varam |
tameva purata� ṛtvā dhruva� saptarṣaya� sthitā� || 12||
dhanyā sā yā mano� kanyā dhruvā (t) śiṣṭa majījanat |
agnikalpā ( 0 nyā) hūsvacchāyā (tu ܳ)] '
शिष्टादाधातु (धत्त) वै सुतान् � १३ �
विप्रं रिपुञ्जय� वृत्तं वृकण� वृकतेजसम� �
चा (�) क्षुषं ब्रह्मदौहित्र्या� वैरि (�) ण्या� � रिपुञ्जय� � १४�
वीरणस्यात्मजायां तु चक्षुषैवम् (चक्षुर्मनुम् ) अजीजनत् �
१०
मनुर्व� राजकन्याया� नदुषायां (नड्वलाया�) � चाक्षुषः � १५ �
जनयामा� तनया� (०यान�) दशपुत्रानकल्मषान� �
उरुः पुरः शतद्युम्नस्तपस्वी सत्यवाक् कविः � १६�
अग्निष्णुर (०ष्टुद) तिरा� (त्�) श्� सुद्युम्नश्चापराजितः �
अभिमन्युश्� दशमो नदुषायां (नड्वलायाम्) अजाय� � १७�
�.
अत्र द्वितीयान्तः पाठोऽपेक्ष्यते �
�.
विष्णौ (�.१३. � ) [śiṣṭādādhātu (dhatta) vai sutān || 13 ||
vipra� ripuñjaya� vṛtta� vṛkaṇa� vṛkatejasam |
cā (ca) kṣuṣa� brahmadauhitryā� vairi (ra) ṇyā� sa ripuñjaya� || 14||
vīraṇasyātmajāyā� tu cakṣuṣaivam (cakṣurmanum ) ajījanat |
10
manurve rājakanyāyā� naduṣāyā� (Բḍvyā�) sa cākṣuṣa� || 15 ||
janayāmāsa tanayā� (0yānū) daśaputrānakalmaṣān |
uru� pura� śatadyumnastapasvī satyavāk kavi� || 16||
agniṣṇura (0ṣṭuda) tirāta (tra) śca sudyumnaścāparājita� |
abhimanyuśca daśamo naduṣāyā� (Բḍvyām) ajāyata || 17||
4.
atra dvitīyānta� pāṭho'pekṣyate |
5.
viṣṇau (1.13. 1 ) ] 'शिष्टिम् [śṣṭ] ' �
�. विष्णौ [|
6. viṣṇau ] 'सुच्छाया [ܳ] '
�. विष्णौ [7. viṣṇau ] 'शिष्टेराधत्त सुच्छाया [śiṣṭerādhatta ܳ] ' �
ना� ग्राह्यम� �
अस्य� वीरणस्यापत्यत्वे� कथनात् [|
nāma grāhyam |
asyā vīraṇasyāpatyatvena kathanāt ] 'वैरणी [ṇ�] ' इत्येव
विष्णावप� [ityeva
ṣṇ屹辱 ] 'विप्रं �
अन्यत्� [vipra� |
anyatra ] 'कृ [�] ' 'रिपु� [�] ' इत� बहुध�
�.
�. �. [iti bahudhā
6.
ā. ma. ] 'वोरिया� [ǰ�] ' �
१०.
�. �. �. ४०, भागवते �.
गौ �. १३. �. सर्वत्रास्या
[|
10.
ā. ma. 4. 40, bhāgavate 4.
gau 1. 13. 4. sarvatrāsyā
] 'नड्वला [Բḍv] ' इत्येव ना� दृश्यत� �
स्वल्पमत्स्यपुराणम�
उरुस्त्वननयत्पुत्रान� � चा (घड�)ग्नेयी तु सुप्रभान� �
[ityeva nāma dṛśyate |
貹ٲⲹܰṇa
urustvananayatputrān sa cā (ghaḍ�)gneyī tu suprabhān |
] 99 259
अंशु सुमनसं स्वाति� क्रतुमग्निरसोऽम्बुजम� (� मङ्गिरसं गयम् ) � १८ �
पितृकन्य� सुनीथा तु वेनं वंशा (अंशा [aṃśu sumanasa� svāti� kratumagniraso'mbujam (0 maṅgirasa� gayam ) || 18 ||
pitṛkanyā sunīthā tu vena� vaṃś� (aṃś� ] ?) दजीजनत् �
वेनमन्यासितं (०न्यायिन�) विप्रा अमर्दन� तत्करादभूत� � १९�
पृथुनामा महातेजाः � पुत्रौ द्वावनीजनत् �
१२ अन्तर्धानं (नः) सुमारीचं (हविर्धान�) शिखण्डिन्यामजीजनत् � २० �
हविर्धानात्पडाग्नेयो वृपलान� ( धिषण�) जनयत� सुतान् �
[dajījanat |
venamanyāsita� (0nyāyina�) viprā amardan tatkarādabhūt || 19||
pṛthunāmā mahātejā� sa putrau dvāvanījanat |
12 antardhāna� (na�) sumārīca� (havirdhāna�) śikhaṇḍinyāmajījanat || 20 ||
havirdhānātpaḍāgneyo vṛpalān ( dhiṣaṇ�) janayat sutān |
] 13 प्राचीनवर्हिपं सार्धं यम� शक्र मरुं बलम् ॥२१॥
प्राचीनवर्हिर्भगवान् महानासीत् प्रजापति� �
[prācīnavarhipa� sārdha� yama� śakra maru� balam ||21||
prācīnavarhirbhagavān mahānāsīt prajāpati� |
] " हविर्धानात� (हाविर्धानि�) प्राजायन्त (प्रज� ये� )
नवमं (बहवः ) संप्रकीर्तिता� (संप्रवर्तिता�) � २२ �
सुवर्णायां तु सामुद्र्या� दशाधत्� सुतान् प्रभुः �
सर्व� प्राचेतस� राजन� धनुर्वेदस्� पारगाः � २३�
तत्रापारक्षिता (तत्तपो ऽरक्षितं [havirdhānāt (hāvirdhāni�) prājāyanta (prajā yena )
navama� (bahava� ) saṃprakīrtitā� (saṃpravartitā�) || 22 ||
suvarṇāyā� tu sāmudryā� daśādhatta sutān prabhu� |
sarve prācetaso rājan dhanurvedasya pāragā� || 23||
tatrāpārakṣitā (tattapo 'rakṣita� ] ?) धृत्या (वृक्षा� [dhṛtyā (vṛkṣāḥ ] ?)
(तत्तपोऽरक्षितं
�
चतुर्लोक (वर्लोक� [ٲٳٲ'ṣiٲ�
|
caturloka (varloka� ] ?) समन्तत� � [samantata� | ] "
वेदावेदाश्� (तदादेशाच्च) तानग्निरदहदर� (द्रब� [vedāvedāśca (tadādeśācca) tānagniradahadari (drabi ] ?) नन्द� ||२४||
११. विष्णौ, भोगवते � [nandana ||24||
11. viṣṇau, bhogavate ca ] 'अङ्ग� [ṅg�] ' �
१२. विष्णौ �. १४. १६ भागवते �. २४.
१३. �. �. �. ४५� विष्णौ �. १४. �.
१४.
१५.
�. �. �. ४६� विष्णो �. १४. � [|
12. viṣṇau 1. 14. 16 bhāgavate 4. 24.
13. ā. ma. 4. 45� viṣṇau 1. 14. 2.
14.
15.
ā. ma. 4. 466 viṣṇo 1. 14. 3] ; भागवते �. २४, �, १३.
अत्र सूचिताना� पाठानामाधारविषये दृश्यतां विष्णौ �. १५� �-� -
तपश्चरत्सु पृथिवो� प्रचेतस्तु महीरुहा� �
अरक्ष्यमाणामावनु� बभूवाथ प्रजाक्षयः �
नाशकन् मरुत� वातु� वृतं खमभवद् द्रुमै� �
दशवर्षसहस्राणि � शेकु� चेष्टितु� प्रजाः �
तान् दृष्ट्वा जलनिष्क्रान्ता� सर्व� क्रुद्धा� प्रचेतसः �
मुखेभ्यो वायुमग्न� � तेऽसृजन् जातमन्यव� �
उन्मुहान� तान् वृक्षान् कृत्वा वायुरशोषयत� �
तानग्निरदद्धोरस्तत्राभूद� द्रुमसंक्षयः �
भागवते � �. ३०. ४४-४८, �. �-१६.
[bhāgavate 4. 24, 6, 13.
atra sūcitānā� pāṭhānāmādhāraviṣaye dṛśyatā� viṣṇau 1. 150 1-4 -
tapaścaratsu pṛthivo� pracetastu mahīruhā� |
arakṣyamāṇāmāvanu� babhūvātha prajākṣaya� ||
nāśakan maruto vātu� vṛta� khamabhavad drumai� |
daśavarṣasahasrāṇi na śeku� ceṣṭitu� prajā� ||
tān dṛṣṭvā jalaniṣkrāntā� sarve kruddhā� pracetasa� |
mukhebhyo vāyumagni ca te'sṛjan jātamanyava� ||
unmuhānatha tān vṛkṣān ṛtvā vāyuraśoṣayat |
tānagniradaddhorastatrābhūd drumasaṃkṣaya� ||
bhāgavate ca 4. 30. 44-48, 4. 4-16.
]
