Kathasaritsagara [sanskrit]
by C. H. Tawney | 2014 | 226,424 words | ISBN-13: 9789350501351
The Sanskrit edition of the Kathasaritsagara referencing the English translation and grammatical analysis. Written by Somadeva and dating from the 12th century, the Kathasaritsagara (or Katha-sarit-sagara) represents an epic legend narrating the adventures of Naravahanadatta as he strives to become the destined emperor of the Vidyadharas. Alternative titles: (KathÄsaritsÄgara, कथासरितà¥à¤¸à¤¾à¤—र, KathÄ-sarit-sÄgara)
Chapter 4
atrÄntare sa gandharvarÄjaá¸� svanagaraá¹� punaá¸� |
praviá¹£á¹o vitatasphÅ«rjadutsavaá¸� padmaÅ›ekharaá¸� || 1 ||
[Analyze grammar]
tajjayÄÅ›aṃsayÄ taptatapasaá¹� girijÄÅ›rame |
buddhvÄ bhÄryÄmukhÄtpadmÄvatÄ«mÄnÄyayatsutÄm || 2 ||
[Analyze grammar]
upÄgatÄá¹� ca tapasÄ viraheṇa ca tÄá¹� kṛśÄm |
tanayÄá¹� pÄdapatitÄá¹� sa jagÄdÄÅ›iá¹£aá¹� dadat || 3 ||
[Analyze grammar]
vatse madarthaá¹� vihitastapaḥkleÅ›o mahÄṃstvayÄ |
tadidyÄdhararÄjendrasutaá¹� vidyuddhvajÄntakam || 4 ||
[Analyze grammar]
jagaccharaṇyaá¹� jayinaá¹� vyÄdiá¹£á¹aá¹� Å›aṃbhunÄ svayam |
Å›rÄ«muktÄphalaketuá¹� taá¹� śīghraá¹� patimavÄpnuhi || 5 ||
[Analyze grammar]
iti pitrodite yÄvadÄste sÄ vinatÄnanÄ |
rÄjÄnamÄha tanmÄtÄ tÄvatkuvalayÄvalÄ« || 6 ||
[Analyze grammar]
kathaá¹� sa tÄdá¹›gasurastrilokÄbhayadÄyinÄ |
tenÄryaputra nihato rÄjaputreṇa saṃyuge || 7 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvÄ varṇayÄm Äsa sa rÄjÄ tasya vikramam |
rÄjaputrasya taá¹� tasyai sadevÄsurasaṃgaram || 8 ||
[Analyze grammar]
tataá¸� padmÄvatÄ«sakhyÄ sÄ manohÄrikÄkhyayÄ |
tadÄ«yÄ rÄká¹£asÄ«yugmavadhalÄ«lÄpyakathyata || 9 ||
[Analyze grammar]
tatas tasya sutÄyÄÅ› ca vá¹›ttamanyonyadarÅ›anam |
prÄ«tiá¹� ca buddhvÄ tau toá¹£aá¹� rÄjÄ rÄjñī ca jagmatuá¸� || 10 ||
[Analyze grammar]
Å«catuÅ› ca nigÄ«rṇaÅ› ca yenÄsuracamÅ«cayaá¸� |
agastyeneva jaladhÄ« rÄká¹£asyau tasya ke iti || 11 ||
[Analyze grammar]
tayÄ tatpauruá¹£otkará¹£avarṇanÄvÄtyayÄ ca saá¸� |
padmÄvatyÄá¸� prajajvÄla sutarÄá¹� madanÄnalaá¸� || 12 ||
[Analyze grammar]
tataá¸� pitroá¸� sakÄÅ›ÄtsÄ nirgatÄ rÄjakanyakÄ |
Å›uddhÄntaratnaprÄsÄdam Ärohat sotsukÄ ká¹£aṇÄt || 13 ||
[Analyze grammar]
tatra ratnombhitastambhabaddhamauktikajÄlake |
³¾²¹²Ô¾±°ì³Üá¹á¹¾±³¾²¹±¹¾±²Ô²â²¹²õ³Ù²¹²õ³Ü°ì³ó²¹Å›²¹²â²âÄå±¹²¹°ùÄå²õ²¹²Ô±ð || 14 ||
[Analyze grammar]
³¦¾±²Ô³Ù¾±³Ù´Ç±è²¹²õ²Ô²¹³¾²¹»å»å¾±±¹²â²¹²ÔÄå²ÔÄå²ú³ó´Ç²µ²¹³¾²¹²Ô´Ç°ù²¹³¾±ð |
sthitÄ sÄbhyadhikaá¹� tepe preyovirahavahninÄ || 15 ||
[Analyze grammar]
dadarÅ›a ca tataá¸� pṛṣá¹hÄd dhemadrumalatÄcitam |
ratnavÄpīśatÄkÄ«rṇaá¹� divyamudyÄnamá¹›ddhimat || 16 ||
[Analyze grammar]
dṛṣá¹vÄ cÄcintayaccitram idamasmapurottamam |
majjanmabhÅ«merbhuvanÄdaindavÄdapi sundaram || 17 ||
[Analyze grammar]
himÄdrimaulimÄṇikyaá¹� na ca dṛṣá¹amidaá¹� mayÄ |
nandanÄbhyadhikaá¹� yatra puropavanamÄ«dṛśam || 18 ||
[Analyze grammar]
tad atra gatvÄ sacchÄyaśītale vijane varam |
virahÄnalasaṃtÄpaá¹� Å›amayÄmi manÄg imam || 19 ||
[Analyze grammar]
iti saṃcintya sÄ bÄlÄ Å›anair ekÄkinÄ« tataá¸� |
yuktyÄvaruhya gantuá¹� tatpurodyÄnaá¹� pracakrame || 20 ||
[Analyze grammar]
padbhyÄá¹� gantumaÅ›aktÄ sÄ svavibhÅ«terupasthitaiá¸� |
paká¹£ibhir vÄhanÄ«bhÅ«ya tadudyÄnamanÄ«yata || 21 ||
[Analyze grammar]
tatrÄntaá¸� kadalÄ«khaṇá¸agá¹›he puá¹£pÄstaropari |
upÄviÅ›ac chrÅ«yamÄṇe divyageyÄdiniḥsvane || 22 ||
[Analyze grammar]
na ca sÄtra ratiá¹� lebhe na tasyÄá¸� Å›Ämyati smaraá¸� |
vinÄ priyeṇa kÄmÄgniá¸� pratyutÄvardhatÄdhikam || 23 ||
[Analyze grammar]
tato didá¹›ká¹£uÅ› citrastham api taá¹� priyam utsukÄ |
sÄgrahÄ«c citraphalakaá¹� varṇavartīś ca siddhitaá¸� || 24 ||
[Analyze grammar]
sraá¹£á¹uá¹� dvitÄ«yaá¹� dhÄtÄpi neá¹£á¹e yatsadṛśaá¹� punaá¸� |
tamÄlikheyaá¹� sotkaṇá¹hÄ sannapÄṇirahaá¹� katham || 25 ||
[Analyze grammar]
tathÄpyÄtmavinodÄrthamÄlikhÄmi yathÄ tathÄ |
iti saṃcintya phalake sÄ tu yÄvattamÄlikhat || 26 ||
[Analyze grammar]
tÄvattasyÄstamuddeÅ›amÄyayau cinvatÄ« sakhÄ« |
sÄ manohÄrikÄ nÄma tadadarÅ›anavihvalÄ || 27 ||
[Analyze grammar]
sÄ tÄmekÄkinÄ«á¹� tatra rÄjaputrÄ«á¹� latÄgá¹›he |
sacitraphalakÄmutkÄmapaÅ›yatpṛṣá¹hataá¸� sthitÄ || 28 ||
[Analyze grammar]
paÅ›yÄmi tÄvatkimiyaá¹� karotyevamihaikikÄ |
iti saṃcintya tasthau ca channÄ sÄ tatra tatsakhÄ« || 29 ||
[Analyze grammar]
tÄvat sÄpi tamuddiÅ›ya citrÄbhilikhitaá¹� priyam |
padmÄvatÄ« jagÄdaivamudaÅ›runayanotpalÄ || 30 ||
[Analyze grammar]
drujayÄn asurÄn hatvÄ yenendro raká¹£itas tvayÄ |
ÄlÄpamÄtreṇa sa mÄá¹� kathaá¹� mÄrÄn na raká¹£asi || 31 ||
[Analyze grammar]
kalpadrumo 'py adÄtá¹›tvaá¹� sugato 'py adayÄlutÄm |
ÄyÄti mandapuṇyasya suvarṇam apicÄÅ›matÄm || 32 ||
[Analyze grammar]
smarajvarÄnabhijñaÅ› ca nÅ«naá¹� vetsi na madvyathÄm |
daityÄjitasya puá¹£peá¹£uá¸� kiá¹� tapasvÄ« karoti te || 33 ||
[Analyze grammar]
kiá¹� vÄ vacmi vidhirvÄmo mama yenÄÅ›ruṇÄ� dṛśau |
pidadhannecchati prÄyÄÅ›citre 'pi tava darÅ›anam || 34 ||
[Analyze grammar]
ity uktvÄ rÄjatanayÄ sÄ prÄvartata roditum |
chinnahÄragalatsthÅ«lamuktÄbhair aÅ›rubindubhiá¸� || 35 ||
[Analyze grammar]
tatká¹£aṇaá¹� tÄm upÄsarpat sÄ manohÄrikÄ sakhÄ« |
sÄpy ÄchÄdyaiva taccittraá¹� rÄjaputrÄ« jagÄda tÄm || 36 ||
[Analyze grammar]
iyacciraá¹� na dṛṣá¹Ä� tvaá¹� sakhi kutra sthitÄsyaho |
tac chrutvÄ vihasantÄ« tÄá¹� sÄ manohÄrikÄbravÄ«t || 37 ||
[Analyze grammar]
tvÄm eva sakhi cinvÄnÄ ciraá¹� bhrÄntÄsmi tattvayÄ |
citraá¹� kiá¹� chÄdyate dṛṣá¹aá¹� mayÄ citramatha Å›rutam || 38 ||
[Analyze grammar]
evaá¹� tayoktÄ sakhyÄ sÄ padmÄvatyaÅ›rugadgadam |
lajjÄnatamukhÄ« has te gá¹›hÄ«tvÄ tÄm abhÄá¹£ata || 39 ||
[Analyze grammar]
sakhi prÄg eva viditaá¹� sarvam te kiá¹� nigÅ«hyate |
rÄjaputreṇa tenÄhaá¹� tasmin gauryÄÅ›rame tadÄ || 40 ||
[Analyze grammar]
uddhá¹›tÄpi mahÄghorarÄká¹£asÄ«vahnimadhyataá¸� |
durvÄravirahajvÄle niká¹£iptÄ madanÄsnale || 41 ||
[Analyze grammar]
tan na jÄne kva gacchÄmi kasmai vacmi karomi kim |
ÄÅ›raye kam upÄyaá¹� vÄ durlabhÄsaktamÄnasÄ || 42 ||
[Analyze grammar]
iti bruvÄṇÄṃ tÄá¹� rÄjaputrÄ«m Äha sma sÄ sakhÄ« |
abhiá¹£vaá¹…go 'nurÅ«po 'yaá¹� sthÄne te manasaá¸� sakhi || 43 ||
[Analyze grammar]
itaretaraÅ›obhÄyai saṃyogo yuvayoá¸� kila |
navacandrakalÄÅ›Ärvajaá¹Ämukuá¹ayor iva || 44 ||
[Analyze grammar]
adhá¹›tiÅ›cÄtra mÄ bhÅ«tte dhruvaá¹� sa bhavatÄ«á¹� vinÄ |
na sthÄsyati tvayÄ kiá¹� sa tathÄbhÅ«to na laká¹£itaá¸� || 45 ||
[Analyze grammar]
striyo 'pÄ«cchanti puṃbhÄvaá¹� yÄá¹� dṛṣá¹vÄ rÅ«palolubhÄá¸� |
tasyÄste ko bhavennÄrthÄ« tulyarÅ«paá¸� sa kiá¹� punaá¸� || 46 ||
[Analyze grammar]
Å›arvo 'py alÄ«kavÄdÄ« kiá¹� yenoktau daṃpatÄ« yuvÄm |
adÅ«rage 'py abhīṣá¹e 'rthe ko vÄrto bhajate dhá¹›tim || 47 ||
[Analyze grammar]
tadÄÅ›vasihi bhÄvÄ« te sa eva nacirÄt patiá¸� |
na tvayÄ durlabhaá¸� kaÅ›cit tvaá¹� tu sarveṇa durlabhÄ || 48 ||
[Analyze grammar]
ity uktÄ sÄ tayÄ sakhyÄ rÄjaputrÄ« jagÄda tÄm |
sakhÄ« yady api jÄnÄmi tathÄpi karavÄṇi kim || 49 ||
[Analyze grammar]
idaá¹� tu me tadÄsaktaá¹� ceto notsahate ká¹£aṇam |
sthÄtuá¹� vinÄ taá¹� prÄṇeÅ›aá¹� ká¹£amate na ca manmathaá¸� || 50 ||
[Analyze grammar]
tam eva hi smarantyÄ me mano nirvÄti na ká¹£aṇam |
dahyante 'á¹…gÄni saṃtÄpenotkrÄmantÄ«va cÄsavaá¸� || 51 ||
[Analyze grammar]
evaá¹� vadantÄ« mohena mohitÄ puá¹£papelavÄ |
aá¹…ke tasya vayasyÄyÄ rÄjaputrÄ« papÄta sÄ || 52 ||
[Analyze grammar]
²¹³Ù³óÄå³¾²ú³Ü²õ±ð°ì²¹°ì²¹»å²¹±ôÄ«±è²¹±ô±ô²¹±¹Äå²Ô¾±±ô²¹±¹Ä«Âá²¹²Ô²¹¾±á¸� |
sÄÅ›rur ÄÅ›vÄsayÄm Äsa sÄ vayasyÄ krameṇa tÄm || 53 ||
[Analyze grammar]
mṛṇÄlahÄravalayaá¹� Å›rÄ«khaṇá¸Ärdravilepanam |
nalinÄ«dalaÅ›ayyÄá¹� ca yÄni sÄ vidadhe sakhÄ« || 54 ||
[Analyze grammar]
tasyÄs tÄny api saṃtÄpasamÄsaktÄni saṃgataá¸� |
saṃtapya samaduḥkhatvam iva śuṣyanti bhejire || 55 ||
[Analyze grammar]
tataá¸� sÄ vihvalÄ padmÄvatÄ« tÄmavadatsakhÄ«m |
kliÅ›nÄsi kiá¹� vá¹›thÄtmÄnaá¹� naivaá¹� Å›Ämyati me vyathÄ || 56 ||
[Analyze grammar]
yena Å›Ämyati taccettvaá¹� kuruá¹£e tacchivaá¹� bhavet |
evam uktavatÄ«mÄsrtÄá¹� vayasyÄ tÄm abhÄá¹£ata || 57 ||
[Analyze grammar]
kuryÄá¹� kiá¹� yanna nÄmÄhaá¹� tavÄrthe brÅ«hi tatsakhi |
tac chrutvÄ sÄ hriyÄ kiṃcid iva rÄjasutÄbravÄ«t || 58 ||
[Analyze grammar]
tamihÄnaya me kantaá¹� gatvÄ priyasakhi drutam |
nÄnyathopaÅ›amo me syÄttÄtaÅ›caiva na kupyati || 59 ||
[Analyze grammar]
pratyutehÄgatÄyaiva mÄmeá¹£o 'smai pradÄsyati |
evaá¹� tayoktÄ sotsÄhaá¹� vayasyÄ sÄpy uvÄca tÄsm || 60 ||
[Analyze grammar]
yady evaá¹� tadgá¹›hÄṇa tvaá¹� dhair yaá¹� kÄryamidaá¹� kiyat |
eá¹£Ähaá¹� sakhi yÄmyeva tvatpriyÄnayanÄya yat || 61 ||
[Analyze grammar]
tatpitu� khecarendrasya candraketo� purottamam |
khyÄtaá¹� candrapuraá¹� nÄma nirvá¹›tÄ bhava kiá¹� Å›ucÄ || 62 ||
[Analyze grammar]
iti sÄÅ›vÄsitÄ sakhyÄ tayÄ rÄjasutÄbhyadhÄt |
taduttiá¹£á¹ha Å›ivaá¸� panthÄ astu te vraja satvaram || 63 ||
[Analyze grammar]
trÄtÄ trayÄṇÄṃ lokÄnÄá¹� sa ca sapraṇayaá¹� tvayÄ |
madgirÄ sakhi vaktavyo vÄ«raá¸� prÄṇeÅ›varo mama || 64 ||
[Analyze grammar]
tasmin gauryÄyatane tathÄ paritrÄya rÄká¹£asÄ«bhayataá¸� |
strÄ«ghnena hanyamÄnÄá¹� raká¹£asi mÄá¹� makaraketunÄ na katham || 65 ||
[Analyze grammar]
bhuvanoddharaṇasahÄnÄá¹� bhavÄdṛśÄmeá¹£a nÄtha ko dharmaá¸� |
Äpadyupeká¹£yate yatpÅ«rvatrÄsto jano 'nuvá¹›tto 'pi || 66 ||
[Analyze grammar]
evaá¹� vadestaá¹� kalyÄṇi yathÄ jÄnÄsi vÄ svayam |
iti vyÄhá¹›tya sÄ padmÄvatÄ« tÄá¹� vyasá¹›jatsakhÄ«m || 67 ||
[Analyze grammar]
sÄ ca svasiddhyupanataá¹� paká¹£ivÄhanamÄsthitÄ |
tanmanohÄrikÄ prÄyÄdvidyÄdharapuraá¹� prati || 68 ||
[Analyze grammar]
sÄ ca padmÄvatÄ« kiṃcidÄÅ›Älabdhadhá¹›tis tataá¸� |
gá¹›hÄ«tacitraphalakÄ mandiraá¹� prÄviÅ›atpituá¸� || 69 ||
[Analyze grammar]
tatra dÄsÄ«parivá¹›tÄ praviÅ›ya nijavÄsakam |
snÄtvÄ gauripatiá¹� bhaktyÄ pÅ«jayitvÄ vyajijñapat || 70 ||
[Analyze grammar]
bhagavaṃstriá¹£u lokeá¹£u tvadicchÄnugrahaá¹� vinÄ |
na siddhyatÄ«ha kasyÄpi bahvalpaá¹� vÄpi vÄñchitam || 71 ||
[Analyze grammar]
tadvidyÄdharasaccakravartiputraá¹� tamÄ«psitam |
na dÄsyasi patiá¹� cenme dehaá¹� tyaká¹£yÄmi te 'grataá¸� || 72 ||
[Analyze grammar]
evaá¹� vihitavijñaptiá¹� Å›aÅ›Äá¹…kamukuá¹asya tÄm |
Å›rutvÄ sakhedaá¸� sÄÅ›caryaá¸� parivÄrajano 'vadat || 73 ||
[Analyze grammar]
svadehanirapeká¹£aiva kimevaá¹� devi bhÄá¹£ase |
tavÄpi kimasuprÄpyaá¹� nÄmÄstyatra jagattraye || 74 ||
[Analyze grammar]
tvadarthyamÄno muñceddhi sugato 'pi sa saṃyamam |
tadekaá¸� so 'tra suká¹›tÄ« yastvayÄpyevamarthyate || 75 ||
[Analyze grammar]
etac chrutvÄ guṇÄkṛṣá¹Ä� rÄjaputrÄ« jagÄda sÄ |
samÄÅ›rayaá¸� saÅ›akrÄṇÄṃ devÄnÄmeka eva yaá¸� || 76 ||
[Analyze grammar]
arkeṇeva tamo dhvastaá¹� yenaikenÄsuraá¹� balam |
prÄṇadÄtÄ ca yo 'smÄkaá¹� prÄrthanÄ«yaá¸� kathaá¹� na saá¸� || 77 ||
[Analyze grammar]
ityÄdi bruvatÄ« sotkÄ tayaiva kathayÄ tataá¸� |
atiá¹£á¹hatsamamÄptena tatra dÄsÄ«janena sÄ || 78 ||
[Analyze grammar]
atrÄntare candrapuraá¹� sÄ manohÄrikÄpi tat |
vidyÄdharendranagaraá¹� satvaraá¹� prÄpa tatsakhÄ« || 79 ||
[Analyze grammar]
gÄ«rvÄṇanagaraá¹� ká¹›tvÄpyasaṃtoá¹£ÄdivÄdbhutam |
nirmame viÅ›vakarmÄ yadasÄmÄnyavibhÅ«tikam || 80 ||
[Analyze grammar]
tatrÄsaṃprÄpya aá¹� muktÄphalaketuá¹� vicinvatÄ« |
khagasthÄ tatpurodyÄnaá¹� sÄ manohÄrikÄgamat || 81 ||
[Analyze grammar]
atarkyasiddhivibhavaá¹� bhÄsvanmaṇimayadrumam |
±ð°ì²¹±¹á¹›ká¹£o»å²µ²¹³ÙÄå²Ô±ð°ì²¹ÂáÄå³ÙÄ«²â²¹°ì³Ü²õ³Ü³¾´Ç³Ù°ì²¹°ù²¹³¾ || 82 ||
[Analyze grammar]
»å¾±±¹²â²¹²µÄ«³Ù²¹°ù²¹±¹´Ç²Ô³¾¾±Å›°ù²¹Å›²¹°ì³Ü²Ô³Ù²¹°ù³Ü³Ù²¹²õ³Ü²Ô»å²¹°ù²¹³¾ |
paÅ›yantÄ« tac ca sÄ reme nÄnÄratnaÅ›ilÄtalam || 83 ||
[Analyze grammar]
udyÄnapÄlair dṛṣá¹vÄ ca vicitraiá¸� paká¹£irÅ«pibhiá¸� |
upetyÄbhyarthya suvyaktavacanaiá¸� priyavÄdibhiá¸� || 84 ||
[Analyze grammar]
pÄrijÄtatarormÅ«le tÄrká¹£yaratnaÅ›ilÄsane |
upaveÅ›yocitair bhogaistasyÄá¸� pÅ«jÄ vyadhÄ«yata || 85 ||
[Analyze grammar]
abhinandya ca tÄá¹� pÅ«jÄá¹� cintayÄmasa tatra sÄ |
aho vidyÄdharendrÄṇÄṃ citrÄá¸� siddhivibhÅ«tayaá¸� || 86 ||
[Analyze grammar]
acintyopanamadbhogaá¹� yeá¹£ÄmudyÄnamÄ«dṛśam |
surastrÄ«baddhasaṃgÄ«taá¹� patattriparicÄrakam || 87 ||
[Analyze grammar]
iti saṃcintya pṛṣá¹vÄ ca tÄnevodyanapÄlakÄn |
cinvatÄ« pÄrijÄtÄditarukhaṇá¸amavÄpa sÄ || 88 ||
[Analyze grammar]
³Ù²¹³Ù°ùÄå²Ô³Ù²¹Å›³¦²¹²Ô»å²¹²ÔÄå²õ¾±°ì³Ù²¹°ì³Ü²õ³Ü³¾Äå²õ³Ù²¹°ù²¹Å›Äå²â¾±²Ô²¹³¾ |
sÄ muktÄphalaketuá¹� taá¹� sa kalpakamivaiká¹£ata || 89 ||
[Analyze grammar]
gauryÄÅ›rame dṛṣá¹acaraá¹� pratyabhijñÄya sÄ ca tam |
paÅ›yÄmyasya kimasvÄsthyaá¹� channasthaivetyacintayat || 90 ||
[Analyze grammar]
tÄvadÄÅ›vÄsayantaá¹� taá¹� himacandanamÄrutaiá¸� |
mittraá¹� saṃyatakaá¹� muktÄphalaketur uvÄca saá¸� || 91 ||
[Analyze grammar]
aá¹…gÄrÄstuhine nyastÄá¸� kakÅ«lÄgniÅ› ca candane |
mÄrute dÄvavahniÅ› ca smareṇa mama niÅ›citam || 92 ||
[Analyze grammar]
virahÄrtasya saṃtÄpaá¹� samantÄtsá¹›jatÄmunÄ |
tatkimÄyÄsayasyevamÄtmÄnaá¹� niá¹£phalaá¹� sakhe || 93 ||
[Analyze grammar]
surastrÄ«ná¹›ttagÄ«tÄdivinodair api dÅ«yate |
nandanÄbhyadhike 'muá¹£minn udyÄne hi mano mama || 94 ||
[Analyze grammar]
vinÄ padmÄvatÄ«á¹� tÄá¹� tu padmaÅ›ekharasaṃbhavÄm |
padmÄnanÄá¹� na me Å›Ämyatyayaá¹� smaraÅ›arajvaraá¸� || 95 ||
[Analyze grammar]
na caitadutsahe vaktu� kasyacin na labhe dhṛtim |
eka eva tu tatprÄptÄv upÄyo vidyate mama || 96 ||
[Analyze grammar]
gacchÄmi gauryÄyatanaá¹� dṛṣá¹ayÄ yatra me tayÄ |
kaá¹Äká¹£eá¹£ubhir utkhÄya há¹›dayaá¹� priyayÄ há¹›tam || 97 ||
[Analyze grammar]
³Ù²¹³Ù°ùÄå»å¾±°ùÄåÂá²¹³Ù²¹²Ô²¹²âÄå²õ²¹á¹ƒg²¹³Ù²¹²õ³Ù²¹³Ù²õ²¹³¾Äå²µ²¹³¾±ð |
tapasÄrÄdhitaá¸� Å›aṃbhurupÄyaá¹� me vidhÄsyati || 98 ||
[Analyze grammar]
ity uktvÄ yÄvadutthÄtuá¹� rÄjaputraá¸� sa icchati |
sa manohÄrikÄ tÄvattuá¹£á¹ÄtmÄnamadarÅ›ayat || 99 ||
[Analyze grammar]
vayasya vardhase diá¹£á¹yÄ siddhaá¹� tava samÄ«hitam |
paÅ›yeyamÄgatÄ tasyÄá¸� priyÄyÄste 'ntikaá¹� sakhÄ« || 100 ||
[Analyze grammar]
vatpÄrÅ›vasthena dṛṣá¹Ä� hi mayÄsÄv ambikÄÅ›rame |
iti hará¹£Äc ca taá¹� rÄjaputraá¹� saṃyatako 'bravÄ«t || 101 ||
[Analyze grammar]
tataá¸� sa sphÅ«rjadÄnandavismayautsukyasaṃkulÄm |
kÄṃcidrÄjasuto 'vasthÄá¹� dadhre dṛṣá¹vÄ priyÄsakhÄ«m || 102 ||
[Analyze grammar]
netrapÄ«yūṣavṛṣá¹iá¹� tÄá¹� paprachopÄgatÄá¹� ca saá¸� |
upaveÅ›yÄntike kÄntÄÅ›arÄ«rakuÅ›alaá¹� tadÄ || 103 ||
[Analyze grammar]
atha sÄ nijagÄdaivaá¹� matsakhyÄá¸� kuÅ›alaá¹� prabho |
tvayi nÄthe dhruvaá¹� bhÄvi sÄṃprataá¹� duḥkhitÄ tu sÄ || 104 ||
[Analyze grammar]
yadÄprabhá¹›ti dṛṣá¹ena há¹›taá¹� tasyÄstvayÄ manaá¸� |
tata Ärabhya vimanÄ na śṛṇoti na paÅ›yati || 105 ||
[Analyze grammar]
mṛṇÄlahÄraá¹� dadhatÄ« bÄlÄhÄraá¹� vimucya sÄ |
luá¹hatyambujinÄ«pattraÅ›ayane Å›ayanojjhitÄ || 106 ||
[Analyze grammar]
asahiá¹£á¹a na yÄ pÅ«rvaá¹� hriyÄ varakathÄmapi |
imÄmavasthÄá¹� saiá¹£Ädya prÄptÄ priyatamaá¹� vinÄ || 107 ||
[Analyze grammar]
iti tasyÄ hasantÄ«va svÄnyevÄá¹…gÄni saṃprati |
saṃtÄpaÅ›uá¹£yacchrÄ«khaṇá¸asitÄni ká¹›tinÄá¹� vara || 108 ||
[Analyze grammar]
evaá¹� ca sÄ bravÄ«ti tvÄmity udÄ«rya papÄá¹ha te |
sÄ manohÄrikÄ padmÄvatÄ«saṃdeÅ›agÄ«take || 109 ||
[Analyze grammar]
sa tac chrutvÄkhilaá¹� muktÄphalaketurgatavyathaá¸� |
tÄá¹� manohÄrikÄá¹� hará¹£ÄdabhinandyÄbhyabhÄá¹£ata || 110 ||
[Analyze grammar]
amá¹›teneva vacasÄ tava siktam idaá¹� mama |
caitanyam ÄsÄ«c chvasitaá¹� dhá¹›tir jÄtÄ gataá¸� klamaá¸� || 111 ||
[Analyze grammar]
phalitaá¹� cÄdya me pÅ«rvasuká¹›tair yadaho mayi |
gandharvarÄjatanayÄ sÄpy evaá¹� paká¹£apÄtinÄ« || 112 ||
[Analyze grammar]
kiá¹� tv ahaá¹� Å›aknuyÄá¹� soá¸huá¹� kathaṃcidvirahavyathÄm |
Å›irīṣasukumÄrÄá¹…gÄ« viá¹£aheta kathaá¹� tu sÄ || 113 ||
[Analyze grammar]
tasmÄdaham upaiá¹£yeá¹£a tam eva girijÄÅ›ramam |
tatra tvamÄnaya sakhÄ«á¹� yena syÄtsaṃgamo 'dya nau || 114 ||
[Analyze grammar]
ÄÅ›vÄsaya ca tÄá¹� gatvÄ kalyÄṇi tvaritaá¹� sakhÄ«m |
imaá¹� ca parituá¹£á¹ena vitÄ«rṇaá¹� me svayaṃbhuvÄ || 115 ||
[Analyze grammar]
dehi cÅ«á¸Ämaṇiá¹� tasyai sarvaduḥkhanibarhaṇam |
Å›akrÄt prÄpto mayÄ cÄyaá¹� hÄras te pÄritoá¹£ikaá¸� || 116 ||
[Analyze grammar]
ity utkvÄ Å›irasaÅ› cÅ«á¸Ämaṇiá¹� tasyai samarpayat |
hÄraá¹� ca kaṇá¹hÄt tatkaṇá¹he taá¹� sa rÄjasuto vyadhÄt || 117 ||
[Analyze grammar]
atha praṇamya taá¹� prÄ«tÄ sÄ manohÄrikÄ tataá¸� |
pratasthe vihagÄrÅ«á¸hÄ sakhÄ«á¹� padmÄvatÄ«á¹� prati || 118 ||
[Analyze grammar]
sa muktÄphalaketuÅ› ca prahará¹£Äpahá¹›taklamaá¸� |
saha saṃyatakena svaá¹� tvaritaá¹� rpÄviÅ›atpuram || 119 ||
[Analyze grammar]
sÄpi padmÄvatÄ«pÄrÅ›vaá¹� prÄpya tasyai yathepsitam |
taá¹� manohÄrikÄcakhyau tatpriyasmarasaṃjvaram || 120 ||
[Analyze grammar]
praṇayasnigdhamadhuraá¹� tadvacaÅ›va yathÄÅ›rutam |
taá¹� ca saṃgamasaṃketaá¹� taduktaá¹� girijÄÅ›rame || 121 ||
[Analyze grammar]
dadau tatprahitaá¹� taá¹� ca tasyai cÅ«á¸Ämaṇiá¹� tataá¸� |
pÄritoá¹£ikahÄraá¹� ca taddattaá¹� tamadarÅ›ayat || 122 ||
[Analyze grammar]
tataá¸� padmÄvatÄ« sÄ tÄm ÄÅ›liá¹£ya ká¹›tinÄ«á¹� sakhÄ«m |
apÅ«jayadvisasmÄra smarÄnalarujaá¹� ca tÄm || 123 ||
[Analyze grammar]
baddhvÄ Å›ikhÄyÄm Änandam iva cÅ«á¸Ämaṇiá¹� ca tam |
cakre parikaraá¹� gaurÄ«kÄnanÄgamanÄya sÄ || 124 ||
[Analyze grammar]
atrÄntare munirdaivÄttadgaurÄ«vanamÄgamat |
dá¹›á¸havratena Å›iá¹£yeṇa saha nÄmnÄ tapodhanaá¸� || 125 ||
[Analyze grammar]
sa cÄtra tam uvÄcaivaá¹� muniá¸� Å›iá¹£yaá¹� dá¹›á¸havratam |
divyodyÄne 'hametasminsamÄdhiá¹� vidadhe ká¹£aṇam || 126 ||
[Analyze grammar]
dvÄri sthitvÄ praveÅ›o 'tra na deyaá¸� kasyacittvayÄ |
samÄpitasamÄdhiÅ› ca pÅ«jayiá¹£yÄmi pÄrvatÄ«m || 127 ||
[Analyze grammar]
ity uktvÄ munirudyÄnadvÄre Å›iá¹£yaá¹� niveÅ›ya tam |
adhastÄtpÄrijÄtasya sa samÄdhimasevata || 128 ||
[Analyze grammar]
²õ²¹³¾Äå»å³ó±ð°ù³Ü³Ù³Ù³ó¾±³Ù²¹Å›³¦Äå²Ô³Ù²¹°ù±¹¾±±¹±ðÅ›Äå°ù³¦¾±³Ù³Ü³¾²¹³¾²ú¾±°ìÄå³¾ |
na ca tattasya Å›iá¹£yasya jagÄda dvÄravartinaá¸� || 129 ||
[Analyze grammar]
tÄvac cÄtrÄyayau muktÄphalaketuá¸� prasÄdhitaá¸� |
Äruhya divyakarabhaá¹� saha saṃyatakena saá¸� || 130 ||
[Analyze grammar]
praviÅ›aṃÅ� ca tadudyÄnaá¹� muniÅ›iá¹£yeṇa tena saá¸� |
mÄ mÄ guruá¸� samÄdhau me sthito 'treti nyaá¹£idhyata || 131 ||
[Analyze grammar]
vistÄ«rṇÄbhyantare jÄtu priyÄ sÄ syÄdihÄgatÄ |
muniÅ›cÄtraikadeÅ›astha ityÄlocya sa sotsukaá¸� || 132 ||
[Analyze grammar]
rÄjaputro vyatÄ«tyÄsya muniputrasya dá¹›kpatham |
viveÅ›a vyomamÄrgeṇa tadudyÄnaá¹� suhá¹›dyutaá¸� || 133 ||
[Analyze grammar]
yÄvac ca vÄ«ká¹£ate tat sa tÄvat tatra viveÅ›a saá¸� |
guroá¸� samÄdhiniá¹£pattiá¹� muniÅ›iá¹£yo nirÄ«ká¹£itum || 134 ||
[Analyze grammar]
sa dadarÅ›a guruá¹� nÄtra dadarÅ›a savayasyakam |
Å›rÄ«muktÄphalaketuá¹� tu praviá¹£á¹amapathena tam || 135 ||
[Analyze grammar]
tataá¸� sa rÄjaputraá¹� taá¹� muniÅ›iá¹£yo 'Å›apatkrudhÄ |
savayasyo 'pi mÄnuá¹£yamasmÄdavinayÄdvraja || 136 ||
[Analyze grammar]
itaá¸� samÄdhiá¹� bhaá¹…ktvÄ yadgururme 'pÄsitastvayÄ |
evaá¹� sa dattaÅ›Äpastaá¹� svamevÄnvasaradgurum || 137 ||
[Analyze grammar]
sa muktÄphalaketuÅ› ca siddhaprÄye manorathe |
Å›ÄpÄÅ›aninipÄtena viá¹£Ädam agamat param || 138 ||
[Analyze grammar]
tÄvat padmÄvatÄ« sÄtra priyasaṃgamasotsukÄ |
ÄgÄd vihaṃgamÄrÅ«á¸hÄ samanohÄrikÄdikÄ || 139 ||
[Analyze grammar]
svayaṃvarÄgatÄá¹� dṛṣá¹vÄ tÄá¹� Å›ÄpÄntaritÄá¹� ca saá¸� |
sukhaduḥkhamayÄ«á¹� kaá¹£á¹Äá¹� daÅ›Äá¹� rÄjasuto dadhau || 140 ||
[Analyze grammar]
padmÄvatyÄÅ› ca tatkÄlamadÄká¹£iṇyaá¹� pradarÅ›ayat |
paspande daká¹£iṇaá¹� caká¹£urakampata ca mÄnasam || 141 ||
[Analyze grammar]
tato 'tra sÄ rÄjasutÄ kÄntaá¹� vignaá¹� vilokya tam |
kiá¹� pÅ«rvÄnÄgatatvÄnme khinnaá¸� syÄdityacintayat || 142 ||
[Analyze grammar]
praÅ›rayopÄgatÄá¹� tÄá¹� ca rÄjaputro jagÄda saá¸� |
priye manoratho bhagnaá¸� siddho 'pi vidhinÄvayoá¸� || 143 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvÄ hÄ kathaá¹� bhagna iti tasyai sasaṃbhramam |
pá¹›cchantyai sa svaÅ›Äpaá¹� taá¹� rÄjasÅ«nuravarṇayat || 144 ||
[Analyze grammar]
tato vivignÄ jagmus te Å›apadÄtur guruá¹� munim |
devÄ«gá¹›hasthitaá¹� sarve Å›ÄpÄntÄyÄnunÄthitum || 145 ||
[Analyze grammar]
upÄgatÄṃs tÄn praṇatÄn dṛṣá¹vÄ jñÄnÄ« mahÄmuniá¸� |
sa muktÄphalaketuá¹� taá¹� prÄ«tipÅ«rvam abhÄá¹£ata || 146 ||
[Analyze grammar]
mÅ«rkheṇÄnena Å›aptastvamapreká¹£ÄpÅ«rvakÄriṇÄ� |
na tvayÄ me ká¹›taá¹� kiṃcidutthito 'haá¹� svatas tataá¸� || 147 ||
[Analyze grammar]
hetumÄtramayaá¹� cÄtra bhavitavyamidaá¹� tava |
mÄnuá¹£ye 'vaÅ›yakÄryaá¹� te devakÄryaá¹� hi vidyate || 148 ||
[Analyze grammar]
etÄá¹� padmÄvatÄ«m eva daivÄddṛṣá¹vÄ smarÄturaá¸� |
tyaktvÄ martyaÅ›arÄ«raá¹� tvaá¹� śīghraá¹� Å›ÄpÄdvimoká¹£yase || 149 ||
[Analyze grammar]
anenaiva ca dehena punaá¸� prÄṇeÅ›varÄ«m imÄm |
trÄtÄsi viÅ›vatrÄtÄ tvaá¹� ciraá¹� Å›Äpaá¹� hi nÄrhasi || 150 ||
[Analyze grammar]
brahmÄstreṇa hatÄ daityÄ bÄlavá¹›ddhÄdayo 'pi yat |
tvatprayuktena so 'dharmaleÅ›o hetustavÄtra ca || 151 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvÄ tam ṛṣiá¹� padmÄvatÄ« sÄsrÄ vyajijñapat |
bhagavan yÄryaputrasya gatiá¸� saivÄstu me 'dhunÄ || 152 ||
[Analyze grammar]
naitadvirahitÄ sthÄtum apiÅ›aká¹£yÄmyahaá¹� ká¹£aṇam |
ityarthitavatÄ«á¹� padmÄvatÄ«á¹� sa munirabhyadhÄt || 153 ||
[Analyze grammar]
naitadasti tapasyanti tvaá¹� tiá¹£á¹hehaiva saṃprati |
yenÄcirÄn muktaÅ›Äpas tvÄm ayaá¹� pariṇeá¹£yati || 154 ||
[Analyze grammar]
tataÅ› cÄnena sahitÄ tvaá¹� muktÄphalaketunÄ |
khecarÄsurasÄmrÄjyaá¹� daÅ›akalpÄn kariá¹£yasi || 155 ||
[Analyze grammar]
etaddattaá¹� Å›ikhÄratnaá¹� tapaḥsthÄá¹� tvÄá¹� ca pÄsyati |
mahÄprabhÄvamutpannaá¹� dhÄturetatkamaṇá¸aloá¸� || 156 ||
[Analyze grammar]
iti padmÄvatÄ«muktavantaá¹� divyadṛśaá¹� munim |
sa muktÄphalaketustam evaá¹� prÄrthayatÄnataá¸� || 157 ||
[Analyze grammar]
mÄnuá¹£ye bhagavanme 'stu bhave bhaktirabhaá¹…gurÄ |
padmÄvatÄ« taá¹� tacchiá¹£yaá¹� Å›apati smÄparÄdhinam || 158 ||
[Analyze grammar]
evam astv iti tenokte muninÄ sÄtiduḥkhitÄ |
padmÄvatÄ« taá¹� tacchiá¹£yaá¹� Å›apati smÄparÄdhinam || 159 ||
[Analyze grammar]
Äryaputras tvayÄ maurkhyÄc chapto yat tad bhaviá¹£yasi |
kÄmarÅ«paá¹� kÄmacaraá¹� mÄnuá¹£ye 'syaiva vÄhanam || 160 ||
[Analyze grammar]
evaá¹� tayÄbhiÅ›aptena viá¹£aṇṇenÄtha tena saá¸� |
tapodhanaá¸� svaÅ›iá¹£yeṇa sÄkamantardadhe muniá¸� || 161 ||
[Analyze grammar]
tataá¸� padmÄvatÄ«á¹� muktÄphalaketurabhÄá¹£ata |
svapuraá¹� yÄmi paÅ›yÄmi tÄvatkiá¹� tatra me bhavet || 162 ||
[Analyze grammar]
tac chrutvÄ virahatrastÄ vÄtarugṇÄ� lateva sÄ |
padmÄvatÄ« papÄtÄÅ›u sapuá¹£pÄbharaṇÄ� bhuvi || 163 ||
[Analyze grammar]
ÄÅ›vÄsya ca kathaṃcittÄá¹� krandantÄ«á¹� sa suhá¹›dyutaá¸� |
³¾³Ü³ó³Ü°ù±¹²¹±ô¾±³Ù²¹»åṛṅ³¾³Ü°ì³ÙÄå±è³ó²¹±ô²¹°ì±ð³Ù³Ü°ù²¹²µÄå³Ù³Ù²¹³Ù²¹á¸� || 164 ||
[Analyze grammar]
padmÄvatÄ« ca yÄte 'sminvilapantÄ« suduḥkhitÄ |
ÄÅ›vÄsayantÄ«m avadat tÄá¹� manohÄrikÄá¹� sakhÄ«m || 165 ||
[Analyze grammar]
sakhi jÄne mayÄ svapne devÄ« dṛṣá¹Ädya pÄrvatÄ« |
sÄ codyatÄpi me kaṇá¹he ká¹£eptumutpaladÄmakam || 166 ||
[Analyze grammar]
ÄstÄá¹� dÄsyÄmi me bhÅ«ya ity uktvÄ viratÄbhavat |
tad ayaá¹� sa priyÄvÄptivighno me sÅ«citas tayÄ || 167 ||
[Analyze grammar]
iti tÄm anuÅ›ocantÄ«á¹� sakhÄ« vakti sma sÄ tadÄ |
ÄÅ›vÄsanÄya devyÄ te svapnastarhyeá¹£a darÅ›itaá¸� || 168 ||
[Analyze grammar]
muninÄ ca tathaivoktaá¹� devÄdeÅ›as tathaiva ca |
tadÄÅ›vasihi bhÄvÄ« te nacirÄt priyasaṃgamaá¸� || 169 ||
[Analyze grammar]
ityÄdibhiá¸� sakhÄ«vÄkyaiÅ› cÅ«á¸ÄmaṇivaÅ›ena ca |
padmÄvatÄ« dhá¹›tiá¹� baddhvÄ tasthau gauryÄÅ›rame tadÄ || 170 ||
[Analyze grammar]
vidadhe ca tapastrisaṃdhyamīśaá¹� girijÄsaṃgatamatra pÅ«jayantÄ« |
priyacitrapaá¹aá¹� ca sÄ tathaiva svapurÄnÄyitamÄttadevabuddhiá¸� || 171 ||
[Analyze grammar]
ayi niÅ›citabhÄvinÄ«psite 'rthe vitathaá¹� mÄ sma ká¹›thÄstapaḥśramaá¹� tvam |
iti sÄsram upetya vÄrayantau viditÄrthau pitarau ca saivamÄha || 172 ||
[Analyze grammar]
navabhartari devanirmite me sahasÄ saṃprati Å›Äpaduḥkham Äpte |
ahamatra sukhaá¹� kathaá¹� vaseyaá¹� paramÄtmÄ hi patiá¸� kulÄá¹…ganÄnÄm || 173 ||
[Analyze grammar]
tapasÄ ca pariká¹£ayaá¹� gate 'smin vá¹›jine toá¹£am upÄgate ca Å›aṃbhau |
acirÄt priyasaṃgamo bhaven me na hi kiṃcit tapasÄm asÄdhyam asti || 174 ||
[Analyze grammar]
itthaá¹� dá¹›á¸haniÅ›cayayÄ padmÄvatyÄ tayÄ tadÄ gadite |
tanmÄtÄ tatpitaraá¹� rÄjÄnaá¹� kuvalayÄvalÄ« smÄha || 175 ||
[Analyze grammar]
deva tapaá¸� kaá¹£á¹amidaá¹� kurutÄá¹� kiá¹� khedyate 'dhikaá¹� mithyÄ |
bhavitavyametadasyÄá¸� kÄraṇamatrÄsti vacmi tac ca śṛṇu || 176 ||
[Analyze grammar]
devaprabhÄbhidhÄnÄ siddhÄdhipakanyakÄ tapo 'timahat |
abhimatabhartá¹›prÄptyai kurvÄṇÄ� Å›ivapure purÄtiá¹£á¹hat || 177 ||
[Analyze grammar]
tatra mayÄ sahitaiá¹£a draá¹£á¹uá¹� padmÄvatÄ« gatÄ devam |
na trapase patihetostapasÄ kathamity upetya tÄmahasat || 178 ||
[Analyze grammar]
mÅ«á¸he hasasi Å›iÅ›utvÄt tvam api tapaá¸� kleÅ›adÄyi patihetoá¸� |
kartÄsyalam ity etÄá¹� sÄtha ruá¹£Ä� siddhakanyakÄbhyaÅ›apat || 179 ||
[Analyze grammar]
tadavaÅ›yaá¹� bhoktavyaá¹� siddhasutÄÅ›Äpaká¹›cchramanayÄ yat |
tatko 'nyathÄ vidhÄtuá¹� ká¹£amate tadiyaá¹� karotu yatkurute || 180 ||
[Analyze grammar]
iti rÄjñyÄ sa tayoktas tadyuktas tÄá¹� kathaṃcid Ämantrya |
tanayÄá¹� caraṇÄvanatÄá¹� gandharvapatir yayau nijÄá¹� nagarÄ«m || 181 ||
[Analyze grammar]
sÄpy arcayantyanudinaá¹� gaganena gatvÄ siddhīśvaraá¹� kamalajÄdiniá¹£evitaá¹� tam |
svapne hareṇa gaditaá¹� girijÄÅ›rame 'tra padmÄvatÄ« niyamajapyaparÄvatasthe || 182 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Kathasaritsagara Chapter 4
The Ocean of Story
by C.H. Tawney (2014)
Being C.H. Tawney's Translation of Somadeva's Katha Sarit Sagara (Kathasaritsagara): (Ten Volumes)
Kathasaritsagar
by Kedarnath Sharma Saraswat (2005)
The Only Edition with the Sanskrit Text and its Hindi Translation (An Old and Rare Book) Set of 3 Vol.
Kathasaritsagara of Somadeva Bhatta (Sanskrit Text Only)
by Vasudeva Laksmana Sastri (2013)
Katha Sarit Sagar in Marathi
by H. A Bhave (1995)
Set of 5 Volumes; Published by Varada Books, Pune. 2256 pages (Throughout B/W Illustrations).
Katha Sarit Sagara (Tamil)
by S. V. Ganapati (எஸ�. வி. கணபத�) (2014)
[கதà®� சரிதà¯� சாகரமà¯] Published by Alliance Publications.
Galpa Shono
by Abhijit Chattopadhyay (2014)
[গলà§à¦ª শোনো] Galpa Shono: Bengali Translation of 'Suno Kahani From Katha Sarit Sagar'; 9788126015436; Published by Sahitya Akademi, Delhi.