Bhagavata Purana [sanskrit]
140,807 words
This Sanskrit edition of the Bhagavatapurana. It is one of the traditional eighteen Mahapuranas presented as an encyclopedia of ancient Indian history and knowledge. The extant edition contains 12 books originally written in 18,000 Sanskrit verses
Chapter 15
[English text for this chapter is available]
Å›rÄ«nÄrada uvÄca |
karmaniá¹£á¹hÄ dvijÄá¸� kecittaponiá¹£á¹hÄ ná¹›pÄpare |
svÄdhyÄye'nye pravacane kecana jñÄnayogayoá¸� || 1 ||
[Analyze grammar]
jñÄnaniá¹£á¹hÄya deyÄni kavyÄnyÄnantyamicchatÄ |
daive ca tadabhÄve syÄditarebhyo yathÄrhataá¸� || 2 ||
[Analyze grammar]
dvau daive pitá¹›kÄrye trÄ«nekaikamubhayatra vÄ |
bhojayetsusamá¹›ddho'pi Å›rÄddhe kuryÄnna vistaram || 3 ||
[Analyze grammar]
deÅ›akÄlocitaÅ›raddhÄ dravyapÄtrÄrhaṇÄni ca |
samyagbhavanti naitÄni vistarÄtsvajanÄrpaṇÄt || 4 ||
[Analyze grammar]
deÅ›e kÄle ca samprÄpte munyannaá¹� haridaivatam |
Å›raddhayÄ vidhivatpÄtre nyastaá¹� kÄmadhugaká¹£ayam || 5 ||
[Analyze grammar]
devará¹£ipitá¹›bhÅ«tebhya Ätmane svajanÄya ca |
annaá¹� saṃvibhajanpaÅ›yetsarvaá¹� tatpuruá¹£Ätmakam || 6 ||
[Analyze grammar]
na dadyÄdÄmiá¹£aá¹� Å›rÄddhe na cÄdyÄddharmatattvavit |
munyannaiá¸� syÄtparÄ prÄ«tiryathÄ na paÅ›uhiṃsayÄ || 7 ||
[Analyze grammar]
naitÄdṛśaá¸� paro dharmo nṛṇÄá¹� saddharmamicchatÄm |
nyÄso daṇá¸asya bhÅ«teá¹£u manovÄkkÄyajasya yaá¸� || 8 ||
[Analyze grammar]
eke karmamayÄnyajñÄnjñÄnino yajñavittamÄá¸� |
Ätmasaṃyamane'nÄ«hÄ juhvati jñÄnadÄ«pite || 9 ||
[Analyze grammar]
dravyayajñairyaká¹£yamÄṇaá¹� dṛṣá¹vÄ bhÅ«tÄni bibhyati |
eá¹£a mÄkaruṇo hanyÄdatajjño hyasutá¹›pdhruvam || 10 ||
[Analyze grammar]
tasmÄddaivopapannena munyannenÄpi dharmavit |
santuá¹£á¹o'harahaá¸� kuryÄnnityanaimittikÄ«á¸� kriyÄá¸� || 11 ||
[Analyze grammar]
vidharmaá¸� paradharmaÅ›ca ÄbhÄsa upamÄ chalaá¸� |
adharmaÅ›ÄkhÄá¸� pañcemÄ dharmajño'dharmavattyajet || 12 ||
[Analyze grammar]
dharmabÄdho vidharmaá¸� syÄtparadharmo'nyacoditaá¸� |
upadharmastu pÄkhaṇá¸o dambho vÄ Å›abdabhicchalaá¸� || 13 ||
[Analyze grammar]
yastvicchayÄ ká¹›taá¸� pumbhirÄbhÄso hyÄÅ›ramÄtpá¹›thak |
svabhÄvavihito dharmaá¸� kasya neá¹£á¹aá¸� praÅ›Äntaye || 14 ||
[Analyze grammar]
dharmÄrthamapi neheta yÄtrÄrthaá¹� vÄdhano dhanam |
anÄ«hÄnÄ«hamÄnasya mahÄheriva vá¹›ttidÄ || 15 ||
[Analyze grammar]
santuá¹£á¹asya nirÄ«hasya svÄtmÄrÄmasya yatsukham |
kutastatkÄmalobhena dhÄvato'rthehayÄ diÅ›aá¸� || 16 ||
[Analyze grammar]
sadÄ santuá¹£á¹amanasaá¸� sarvÄá¸� Å›ivamayÄ diÅ›aá¸� |
Å›arkarÄkaṇá¹akÄdibhyo yathopÄnatpadaá¸� Å›ivam || 17 ||
[Analyze grammar]
santuá¹£á¹aá¸� kena vÄ rÄjanna vartetÄpi vÄriṇÄ� |
aupasthyajaihvyakÄrpaṇyÄdgá¹›hapÄlÄyate janaá¸� || 18 ||
[Analyze grammar]
asantuá¹£á¹asya viprasya tejo vidyÄ tapo yaÅ›aá¸� |
sravantÄ«ndriyalaulyena jñÄnaá¹� caivÄvakÄ«ryate || 19 ||
[Analyze grammar]
kÄmasyÄntaá¹� hi ká¹£uttá¹›á¸bhyÄá¹� krodhasyaitatphalodayÄt |
jano yÄti na lobhasya jitvÄ bhuktvÄ diÅ›o bhuvaá¸� || 20 ||
[Analyze grammar]
paṇá¸itÄ bahavo rÄjanbahujñÄá¸� saṃśayacchidaá¸� |
sadasaspatayo'pyeke asantoá¹£Ätpatantyadhaá¸� || 21 ||
[Analyze grammar]
asaá¹…kalpÄjjayetkÄmaá¹� krodhaá¹� kÄmavivarjanÄt |
arthÄnartheká¹£ayÄ lobhaá¹� bhayaá¹� tattvÄvamarÅ›anÄt || 22 ||
[Analyze grammar]
ÄnvÄ«ká¹£ikyÄ Å›okamohau dambhaá¹� mahadupÄsayÄ |
yogÄntarÄyÄnmaunena hiṃsÄá¹� kÄmÄdyanÄ«hayÄ || 23 ||
[Analyze grammar]
ká¹›payÄ bhÅ«tajaá¹� duḥkhaá¹� daivaá¹� jahyÄtsamÄdhinÄ |
Ätmajaá¹� yogavÄ«ryeṇa nidrÄá¹� sattvaniá¹£evayÄ || 24 ||
[Analyze grammar]
rajastamaśca sattvena sattva� copaśamena ca |
etatsarvaá¹� gurau bhaktyÄ puruá¹£o hyañjasÄ jayet || 25 ||
[Analyze grammar]
yasya sÄká¹£Ädbhagavati jñÄnadÄ«paprade gurau |
martyÄsaddhÄ«á¸� Å›rutaá¹� tasya sarvaá¹� kuñjaraÅ›aucavat || 26 ||
[Analyze grammar]
eá¹£a vai bhagavÄnsÄká¹£ÄtpradhÄnapuruá¹£eÅ›varaá¸� |
yogeÅ›varairvimá¹›gyÄá¹…ghrirloko yaá¹� manyate naram || 27 ||
[Analyze grammar]
á¹£aá¸vargasaṃyamaikÄntÄá¸� sarvÄ niyamacodanÄá¸� |
tadantÄ yadi no yogÄnÄvaheyuá¸� Å›ramÄvahÄá¸� || 28 ||
[Analyze grammar]
yathÄ vÄrtÄdayo hyarthÄ yogasyÄrthaá¹� na bibhrati |
anarthÄya bhaveyuá¸� sma pÅ«rtamiá¹£á¹aá¹� tathÄsataá¸� || 29 ||
[Analyze grammar]
yaÅ›cittavijaye yattaá¸� syÄnniḥsaá¹…go'parigrahaá¸� |
eko viviktaÅ›araṇo bhiká¹£urbhaiká¹£yamitÄÅ›anaá¸� || 30 ||
[Analyze grammar]
deÅ›e Å›ucau same rÄjansaṃsthÄpyÄsanamÄtmanaá¸� |
sthiraá¹� sukhaá¹� samaá¹� tasminnÄsÄ«tarjvaá¹…ga omiti || 31 ||
[Analyze grammar]
prÄṇÄpÄnau sannirundhyÄtpÅ«rakumbhakarecakaiá¸� |
²âÄå±¹²¹²Ô³¾²¹²Ô²¹²õ³Ù²â²¹Âá±ð³Ù°ìÄå³¾Äå²Ô²õ±¹²¹²ÔÄå²õÄå²µ°ù²¹²Ô¾±°ùÄ«°ìá¹£aṇaá¸� || 32 ||
[Analyze grammar]
yato yato niḥsarati manaá¸� kÄmahataá¹� bhramat |
tatastata upÄhá¹›tya há¹›di rundhyÄcchanairbudhaá¸� || 33 ||
[Analyze grammar]
evamabhyasyataÅ›cittaá¹� kÄlenÄlpÄ«yasÄ yateá¸� |
aniÅ›aá¹� tasya nirvÄṇaá¹� yÄtyanindhanavahnivat || 34 ||
[Analyze grammar]
kÄmÄdibhiranÄviddhaá¹� praÅ›ÄntÄkhilavá¹›tti yat |
cittaá¹� brahmasukhaspṛṣá¹aá¹� naivottiá¹£á¹heta karhicit || 35 ||
[Analyze grammar]
yaá¸� pravrajya gá¹›hÄtpÅ«rvaá¹� trivargÄvapanÄtpunaá¸� |
yadi seveta tÄnbhiká¹£uá¸� sa vai vÄntÄÅ›yapatrapaá¸� || 36 ||
[Analyze grammar]
yaiá¸� svadehaá¸� smá¹›to'nÄtmÄ martyo viá¹ká¹›mibhasmavat |
ta enamÄtmasÄtká¹›tvÄ Å›lÄghayanti hyasattamÄá¸� || 37 ||
[Analyze grammar]
gá¹›hasthasya kriyÄtyÄgo vratatyÄgo vaá¹orapi |
tapasvino grÄmasevÄ bhiká¹£orindriyalolatÄ || 38 ||
[Analyze grammar]
ÄÅ›ramÄpasadÄ hyete khalvÄÅ›ramaviá¸ambanÄá¸� |
»å±ð±¹²¹³¾Äå²âÄå±¹¾±³¾Å«á¸hÄåṃs³ÙÄå²Ô³Ü±è±ð°ìá¹£e³ÙÄå²Ô³Ü°ì²¹³¾±è²¹²âÄå || 39 ||
[Analyze grammar]
ÄtmÄnaá¹� cedvijÄnÄ«yÄtparaá¹� jñÄnadhutÄÅ›ayaá¸� |
kimicchankasya vÄ hetordehaá¹� puṣṇÄti lampaá¹aá¸� || 40 ||
[Analyze grammar]
Ähuá¸� Å›arÄ«raá¹� rathamindriyÄṇi hayÄnabhīṣūnmana indriyeÅ›am |
vartmÄni mÄtrÄ dhiá¹£aṇÄṃ ca sÅ«taá¹� sattvaá¹� bá¹›hadbandhuramīśasṛṣá¹am || 41 ||
[Analyze grammar]
aká¹£aá¹� daÅ›aprÄṇamadharmadharmau cakre'bhimÄnaá¹� rathinaá¹� ca jÄ«vam |
dhanurhi tasya praṇavaá¹� paá¹hanti Å›araá¹� tu jÄ«vaá¹� parameva laká¹£yam || 42 ||
[Analyze grammar]
rÄgo dveá¹£aÅ›ca lobhaÅ›ca Å›okamohau bhayaá¹� madaá¸� |
mÄno'vamÄno'sÅ«yÄ ca mÄyÄ hiṃsÄ ca matsaraá¸� || 43 ||
[Analyze grammar]
rajaá¸� pramÄdaá¸� ká¹£unnidrÄ Å›atravastvevamÄdayaá¸� |
rajastamaḥprakṛtaya� sattvaprakṛtaya� kvacit || 44 ||
[Analyze grammar]
²âÄå±¹²¹²Ô²Ôá¹›kÄå²â²¹°ù²¹³Ù³ó²¹³¾Äå³Ù³¾²¹±¹²¹Å›´Ç±è²¹°ì²¹±ô±è²¹á¹� |
dhatte gariá¹£á¹hacaraṇÄrcanayÄ niÅ›Ätam |
jñÄnÄsimacyutabalo dadhadastaÅ›atruá¸� |
svÄnandatuá¹£á¹a upaÅ›Änta idaá¹� vijahyÄt || 45 ||
[Analyze grammar]
²Ô´Ç³¦±ð³Ù±è°ù²¹³¾²¹³Ù³Ù²¹³¾²¹²õ²¹»å¾±²Ô»å°ù¾±²â²¹±¹ÄåÂá¾±²õÅ«³ÙÄå |
nītvotpatha� viṣayadasyuṣu nikṣipanti |
te dasyava� sahayasūtamamu� tamo'ndhe |
saṃsÄrakÅ«pa urumá¹›tyubhaye ká¹£ipanti || 46 ||
[Analyze grammar]
pravṛtta� ca nivṛtta� ca dvividha� karma vaidikam |
Ävartate pravá¹›ttena nivá¹›ttenÄÅ›nute'má¹›tam || 47 ||
[Analyze grammar]
hiṃsraá¹� dravyamayaá¹� kÄmyamagnihotrÄdyaÅ›Äntidam |
darÅ›aÅ›ca pÅ«rṇamÄsaÅ›ca cÄturmÄsyaá¹� paÅ›uá¸� sutaá¸� || 48 ||
[Analyze grammar]
etadiá¹£á¹aá¹� pravá¹›ttÄkhyaá¹� hutaá¹� prahutameva ca |
pÅ«rtaá¹� surÄlayÄrÄma kÅ«pÄ jÄ«vyÄdilaká¹£aṇam || 49 ||
[Analyze grammar]
dravyasÅ«ká¹£mavipÄkaÅ›ca dhÅ«mo rÄtrirapaká¹£ayaá¸� |
ayana� dakṣiṇa� somo darśa oṣadhivīrudha� || 50 ||
[Analyze grammar]
annaá¹� reta iti ká¹£meÅ›a pitá¹›yÄnaá¹� punarbhavaá¸� |
ekaikaÅ›yenÄnupÅ«rvaá¹� bhÅ«tvÄ bhÅ«tveha jÄyate || 51 ||
[Analyze grammar]
niá¹£ekÄdiÅ›maÅ›ÄnÄntaiá¸� saṃskÄraiá¸� saṃská¹›to dvijaá¸� |
indriyeá¹£u kriyÄyajñÄnjñÄnadÄ«peá¹£u juhvati || 52 ||
[Analyze grammar]
indriyÄṇi manasyÅ«rmau vÄci vaikÄrikaá¹� manaá¸� |
vÄcaá¹� varṇasamÄmnÄye tamoá¹…kÄre svare nyaset || 53 ||
[Analyze grammar]
oṃkÄraá¹� bindau nÄde taá¹� taá¹� tu prÄṇe mahatyamum |
agniá¸� sÅ«ryo divÄ prÄhṇaá¸� Å›uklo rÄkottaraá¹� svarÄá¹� |
viÅ›vo'tha taijasaá¸� prÄjñasturya ÄtmÄ samanvayÄt || 54 ||
[Analyze grammar]
devayÄnamidaá¹� prÄhurbhÅ«tvÄ bhÅ«tvÄnupÅ«rvaÅ›aá¸� |
ÄtmayÄjyupaÅ›ÄntÄtmÄ hyÄtmastho na nivartate || 55 ||
[Analyze grammar]
ya ete pitá¹›devÄnÄmayane vedanirmite |
Å›Ästreṇa caká¹£uá¹£Ä� veda janastho'pi na muhyati || 56 ||
[Analyze grammar]
ÄdÄvante janÄnÄá¹� sadbahirantaá¸� parÄvaram |
jñÄnaá¹� jñeyaá¹� vaco vÄcyaá¹� tamo jyotistvayaá¹� svayam || 57 ||
[Analyze grammar]
ÄbÄdhito'pi hyÄbhÄso yathÄ vastutayÄ smá¹›taá¸� |
durghaá¹atvÄdaindriyakaá¹� tadvadarthavikalpitam || 58 ||
[Analyze grammar]
ká¹£ityÄdÄ«nÄmihÄrthÄnÄá¹� chÄyÄ na katamÄpi hi |
na saá¹…ghÄto vikÄro'pi na pá¹›thaá¹…nÄnvito má¹›á¹£Ä || 59 ||
[Analyze grammar]
dhÄtavo'vayavitvÄcca tanmÄtrÄvayavairvinÄ |
na syurhyasatyavayavinyasannavayavo'ntata� || 60 ||
[Analyze grammar]
syÄtsÄdṛśyabhramastÄvadvikalpe sati vastunaá¸� |
jÄgratsvÄpau yathÄ svapne tathÄ vidhiniá¹£edhatÄ || 61 ||
[Analyze grammar]
bhÄvÄdvaitaá¹� kriyÄdvaitaá¹� dravyÄdvaitaá¹� tathÄtmanaá¸� |
vartayansvÄnubhÅ«tyeha trÄ«nsvapnÄndhunute muniá¸� || 62 ||
[Analyze grammar]
kÄryakÄraṇavastvaikya darÅ›anaá¹� paá¹atantuvat |
avastutvÄdvikalpasya bhÄvÄdvaitaá¹� taducyate || 63 ||
[Analyze grammar]
yadbrahmaṇi pare sÄká¹£Ätsarvakarmasamarpaṇam |
manovÄktanubhiá¸� pÄrtha kriyÄdvaitaá¹� taducyate || 64 ||
[Analyze grammar]
ÄtmajÄyÄsutÄdÄ«nÄmanyeá¹£Äṃ sarvadehinÄm |
yatsvÄrthakÄmayoraikyaá¹� dravyÄdvaitaá¹� taducyate || 65 ||
[Analyze grammar]
yadyasya vÄniá¹£iddhaá¹� syÄdyena yatra yato ná¹›pa |
sa teneheta kÄryÄṇi naro nÄnyairanÄpadi || 66 ||
[Analyze grammar]
etairanyaiÅ›ca vedoktairvartamÄnaá¸� svakarmabhiá¸� |
gá¹›he'pyasya gatiá¹� yÄyÄdrÄjaṃstadbhaktibhÄá¹…naraá¸� || 67 ||
[Analyze grammar]
yathÄ hi yÅ«yaá¹� ná¹›padeva dustyajÄdÄpadgaṇÄduttaratÄtmanaá¸� prabhoá¸� |
yatpÄdapaá¹…keruhasevayÄ bhavÄnahÄrṣīnnirjitadiggajaá¸� kratÅ«n || 68 ||
[Analyze grammar]
ahaá¹� purÄbhavaá¹� kaÅ›cidgandharva upabarhaṇaá¸� |
nÄmnÄtÄ«te mahÄkalpe gandharvÄṇÄṃ susammataá¸� || 69 ||
[Analyze grammar]
rÅ«papeÅ›alamÄdhurya saugandhyapriyadarÅ›anaá¸� |
strīṇÄṃ priyatamo nityaá¹� mattaá¸� svapuralampaá¹aá¸� || 70 ||
[Analyze grammar]
ekadÄ devasatre tu gandharvÄpsarasÄá¹� gaṇÄḥ |
upahÅ«tÄ viÅ›vasá¹›gbhirharigÄthopagÄyane || 71 ||
[Analyze grammar]
ahaá¹� ca gÄyaṃstadvidvÄnstrÄ«bhiá¸� parivá¹›to gataá¸� |
jñÄtvÄ viÅ›vasá¹›jastanme helanaá¹� Å›epurojasÄ |
yÄhi tvaá¹� śūdra tÄmÄÅ›u naá¹£á¹aÅ›rÄ«á¸� ká¹›tahelanaá¸� || 72 ||
[Analyze grammar]
tÄvaddÄsyÄmahaá¹� jajñe tatrÄpi brahmavÄdinÄm |
Å›uÅ›rūṣayÄnuá¹£aá¹…geṇa prÄpto'haá¹� brahmaputratÄm || 73 ||
[Analyze grammar]
dharmaste gá¹›hamedhÄ«yo varṇitaá¸� pÄpanÄÅ›anaá¸� |
gá¹›hastho yena padavÄ«mañjasÄ nyÄsinÄmiyÄt || 74 ||
[Analyze grammar]
yÅ«yaá¹� ná¹›loke bata bhÅ«ribhÄgÄ lokaá¹� punÄnÄ munayo'bhiyanti |
yeá¹£Äṃ gá¹›hÄnÄvasatÄ«ti sÄká¹£ÄdgÅ«á¸haá¹� paraá¹� brahma manuá¹£yaliá¹…gam || 75 ||
[Analyze grammar]
sa vÄ ayaá¹� brahma mahadvimá¹›gya kaivalyanirvÄṇasukhÄnubhÅ«tiá¸� |
priyaá¸� suhá¹›dvaá¸� khalu mÄtuleya ÄtmÄrhaṇīyo vidhiká¹›dguruÅ›ca || 76 ||
[Analyze grammar]
na yasya sÄká¹£ÄdbhavapadmajÄdibhÄ« rÅ«paá¹� dhiyÄ vastutayopavarṇitam |
maunena bhaktyopaÅ›amena pÅ«jitaá¸� prasÄ«datÄmeá¹£a sa sÄtvatÄá¹� patiá¸� || 77 ||
[Analyze grammar]
Å›rīśuka uvÄca |
iti devarṣiṇ� prokta� niśamya bharatarṣabha� |
pÅ«jayÄmÄsa suprÄ«taá¸� kṛṣṇaá¹� ca premavihvalaá¸� || 78 ||
[Analyze grammar]
kṛṣṇapÄrthÄvupÄmantrya pÅ«jitaá¸� prayayau muniá¸� |
Å›rutvÄ kṛṣṇaá¹� paraá¹� brahma pÄrthaá¸� paramavismitaá¸� || 79 ||
[Analyze grammar]
iti dÄká¹£ÄyiṇīnÄá¹� te pá¹›thagvaṃśÄ� prakÄ«rtitÄá¸� |
devÄsuramanuá¹£yÄdyÄ lokÄ yatra carÄcarÄá¸� || 80 ||
[Analyze grammar]
Other editions:
Also see the following editions of the Sanskrit text or (alternative) English translations of the Chapter 15
Shrimad Bhagavat Maha Puranam
by (2012)
Publisher: Gita Press, Gorakhpur; 768 pages.
Bhagavata Purana: With the Commentary of Sridhara Svamin
by (1999)
Publisher: Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.; 829 pages. Edited By: Prof. J.L. Shastri
The Bhagavata Purana (5 Volumes)
by G. P. Bhatt (2011)
Publisher: Motilal Banarsidass Publishers Pvt. Ltd.; 2241 pages. Edited By: Prof. J.L. Shastri
The Srimad Bhagavata Purana: Hindi Translation and Detailed Explanation
by Bhaktivedanta Swami Prabhupada (2013)
Publisher: The Bhaktivedanta Book Trust; 17691 pages; 18 volumes; Sanskrit Text, Word-to-Word Meaning, Hindi Translation and Detailed Explanation
Srimad Bhagavat Mahapurana in Bengali
by (2018)
Publisher: Gita Press, Gorakhpur; 2035 pages.